Szczegóły

Administrator

Nadrzędna kategoria: witonia

Opublikowano: 18 marzec 2010

Utworzono: 18 marzec 2010

Poprawiono: 14 listopad 2019

Odsłony: 10362

 

Dzieje Szamowa

 

 

 

Wieś szlachecka po raz pierwszy wzmiankowana w księgach sądowych łęczyckich już w 1386 roku. Gniazdo rodowe  zasłużonej rodziny Szamowskich h. Prus I-mo. Pierwsze wpisy z ksiąg sądowych łęczyckich z lat 1386 - 1399 wymieniają Lekarda (Lecarth de Shamowo) i prawdopodobnie jego synów: Stanisława, Bogute i Tomasza (Thomas Lekartowicz) -  pierwszych znanych nam właścicieli i dziedziców wsi.

W 1386 r. Lecawko (prawdopodobnie chodzi tu o Lekarda) w obliczu świadków dzieli dobra w Szamowie pomiedzy synów: Tomasza i Bogutę.

 

Thoma de Szanouo producit testes contra Lecawco et suos duos filios: Felislaus de Turzinouo, Welislaus de Turzinouo, Mathais Czeslai, Petrus Micossij de Kozubi, Nikolaus de Weprzki Rota: quod ex divisione paterna cum fratribus mihi deti in Szanouo pro una porcione Tome cum fratre Bohuta. Terminus infra duos septimanas [K.S. T 1,162]

 

Z zapisu z 1394 roku można wywnioskować że Jan z Szamowa mógł być synem Stanisława:

 Johannes de Szamowo iurabit, quod tenet partem hereditatis a Stanislao et non Fitka Albertus de Shamouo (Jan z Szamowa który posiada części dziedziczne Stanisława[...])

 

Zapisek z 1407 r. dt. oczyszczenia szlachectwa Dominika ze Świerczyna podaje za świadków Stanisława, Andrzeja, Urbana i Pietrasza herbu Prusy, zawołania Słubica, prawdopodobnie właścicieli działów w Szamowie.

 

Jednak najstarszym dokumentem potwierdzającym istnienie wsi jest  dokument Macieja Drzewieckiego, arcybiskupa gnieźnieńskiego (Archiv.Capit. Gnes. Liber provileg. II 1459 r.) dotyczących erygowania altarii św. Aleksego w kolegiacie łęczyckiej (Tumie). Czytamy tam, iż altaria ta (ołtarz) erygowana była przez arcybpa. Jarosława Bogorię Skotnickiego, a więc w latach 1342-1376. Opisy uposażenia altarii, wymieniają min. dziesięcinę z Szamowa.

W latach 1484-1513 Szamów należy do Jana, kasztelana konarskiego łęczyckiego o którym wspomina min. Metryka Koronna.

W roku 1487 Jan Szamowski przenosi wsie Szamów i pobliską Wargawę na tzw. prawo niemieckie:

 Joanni Schamowsky, castellano Conariensi, datum est ius theutonicum super villas ipsius Schamowo et Wargawa, in terra et districtu Lanciciensi sitas. [MK 19, f. 204,MRPS I, nr 1872].

 

 Lustracje dóbr i uposażeń kościelnych Jana Łaskiego z początku XVI w. wymieniają dziesięcinę płaconą przez dziedziców Szamowa proboszczowi w Witoni.

 

Według rejestrów skarbowych z 1576 roku, właścicielem Szamowa był Jan Szamowski kasztelan brzeziński wraz z żoną Anną Sierakowską h. Ogończyk, wojewodziną łęczycką. Dobra Szamów obejmowały wówczas 10 łanów, i posiadały 8 zagrodników, karczmę, 5 osadników lub kmieci, 1 rzemieślnika. 0,5 łąna w Szamowie należały do Pawła i Mikołaja Ossędowskich z Osędowic.

Oprócz Szamowa do Jana i jego brata Bartłomieja rejestr wymienia inne dobra: Wargawę, Oraczew, Gajew Górny, Ktery Zieleniew, , Kalinową, Włosków, Siemieniczki, Młogoszyn.

Kolejno po Janie właścicielami Szamowa min. byli:

• Stanisław, żona Helena Piaskowska herbu Junosza. Zmarł przed 1644,

• Bracia Piotr, Krzysztof i Stanisław w latach 1649-1695

 

Pod koniec XVII wieku  majątek podupadł, i na poczatku XVIII wieku stał się własnością wierzycieli. To sprawiło że gniazdo rodowe przez ok 100 lat przestało należeć do rodu Szamowskich. Dopiero na początku XIX wieku po trwającym 35 lat procesie sądowym Szamowskim udało się je odzyskać. Ale po kolei …

 

---

 

Szamów w XVII-XVIII w.  Piotra i Jana Szamowskich

 

W końcu wieku XVII Szamów w całości należy do Piotra Szamowskiego, skarbnika łęczyckiego, i jego żony Anny Mniewskiej. Piotr był synem Stanisława i Heleny ze Strachocic Piestkowskiej. To stryj Piotra -  Jan, kasztelan gostyniński ufundował kościół Pijarów w Łowiczu. Piotr miał braci: Franciszka Krzysztofa, stolnika łęczyckiego, Stanisława oraz siostrę Annę zamężną za Aleksandrem Skrzyńskim kasztelanem brzezińskim. To właśnie Piotrowi drogą wykupu od braci i sukcesji po ojcu przypadł Szamów. Prócz Szamowa z przyległością zwaną w dokumentach Sielec, do Piotra należały też inne majątki: Wargawa Młoda wraz ze stawem i łąkami zwany Wkówki, Oraczew, Gajew, Luboradz oraz Glinnik w części Ziewaniczki i Krystyny (pow. brzeziński).

Piotr ze związku z Mniewską posiadał syna Jana oraz 3 córki: Petronelle zamężną Słucką, Jadwigę zameżną Magnuską i Terese (zmarłą bezdzietnie). W 1698 roku Piotr swój majątek (wraz z długami) przekazał jedynemu synowi Janowi, też skarbnikowi łęczyckiemu wyłączając tylko na swój dożywotni użytek wsie Oraczewo i Gajewo.

Jan jeszcze w większym stopniu zadłużył Szamów i pozostałe wsie a w końcu swego życia przekazał majątek jedynej córce z Katarzyny Mokranowskiej - Aleksandrze zameżnej za Jana Kossowskiego sędziego ziemskiego sandomierskiego. Kiedy wierzyciele zaczeli dopominać się wypłaty sum, wówczas siostry Jana a córki Piotra - Petronella zamężna Słucka z córką Izabellą Morzycką oraz Jadwiga Magnuska zgłaszaja się o posag oraz należny im wydział z dóbr ojczystych i macierzystych który przypadł wpierw ich matce Annie z Mniewskich. Aleksandra będąc jedyną sukcesorką po rodzicach, nie będąc w stanie zapewnić spłaty zaległych zobowiązań, podniosła  proces tzw. patioritatis, który oznaczał nic innego jak konkurs polegający na rozbiorze majątku pomiędzy wierzycieli. Suma długów wynosiła całkiem sporą sumkę - 66 701 złp.

W 1722 roku, miała miejsce kondenscenzja (zjechanie sądu na sporne dobra) oraz exdywizja czyli podział pomiędzy wierzycieli majątku dłużnika czyli ziemi w naturze. Aleksandra voto Kossowska - jedyna córka Jana,  także nie zrzekła się swoich praw do majątku pozostawionym przez ojca. Dodatkowo do masy spadkowej po dziadku Janie swoje roszczenia zgłaszały także 2 córki Aleksandry, tj: Barbara 1-mo voto za Józefa Miszewskiego, 2-voto za Antoniego Remera oraz Franciszka voto za Mikołaja z Lipowca Lipowskiego skarbnika płockiego, po której syn Antoni otrzymał plenipotencje do sukcesji po swojej matce.

W 1730 w Trybunale Piotrkowskim zapadł powtórny wyrok sądu zjazdowego, zatwierdzający min.dla sióstr Szamowskich należne im sumy: dla matki Magnuskiej sume 10 000 złp (zapisaną pierwotnie już w 1666 r.) modo reformatio na Oraczewie oraz 1200 złp z sumy 7000 złp zapisanej na drugiej połowie Szamowa dla Petronelli Słuckiej (siostry Jana). Takim to sposobem w 1730 r. majątek nieruchomy składający się z Szamowa z przyległością Sielec, Wargawy Młodej, Wkówek, Oraczewa, Gajewa, Luboradza oraz Glinnika po Piotrze ojcu i synie Janie Szamowskich został rozebrany.

 

---

 

Pomimo rozdrobnienia majątku po Szamowskich, interesujący nas Szamów otrzymuje 2 nowych właścicielach. Po 1730 roku sam są nimi: Wojciech Chorkowski oraz rodzina Jankowskich

Część Szamowa (lit. A) miecznika chełmińskiego Wojciecha Chorkowskiego (vel Charkowskiego, tutaj…), mógła być dzierżawą lub mogła być nabyta poprzez wykup praw cesji do tej częsci Szamowa. W 1749 r. Wojciech potwierdza umowę dotyczącą Szamowa oraz przelewa pewne sumy pannom: Katarzynie i Felicjannie Kleniewskim oraz jej matce Franciszce Słubickiej 2v Grabowskiej.

Druga czesć majątku zwana Jankowszczyzną znalazła się w rękach rodziny Jankowskich herbu Ogończyk. Stało się to na skutek przejęcia przez Andrzeja Jankowskiego sumy 5486 złp, zapisanej w 1699 roku przez Szamowskiego siostrom Kierzkowskim. Po procesie podziałowym, Andrzej Jankowski jako sukcesor Kierzkowskiej porzez Intromisję (tj. wejście w posiadanie nieruchomości w drodze sądowej) w 1743 r. stał się właścicielem tej części wsi. Połowa Szamowa pozostaje w rękach Jankowskich do 1822, tj. do momentu zbycia dziedzictwa przez ostatniego właściciela tej cześci Szamowa – Macieja, wnuka Andrzeja Jankowskiego. (wiecej o Jankowskich tutaj…).

W późniejszych dokumentach część ta jest oznaczona jako Szamów lit. B lub zwana Jankowszczyzną. Nazwa wśród lokalnej społeczności zachowała się jednak na dłużej. Spisy dzięsięcin opłacanych do kościoła Witońskiego z lat 1838-58, wymieniają wieś Szamów oraz tzw. cześć Jankowskiego

Rejestr Diecezjów Czajkowskiego z 1783/4r. przy własności Szamowa w par. Witonia podaje  dwóch bezimiennych właścicieli: Jankowski oraz Charchowski.

Jeśli można to porówna do obecnego stanu, Szamów w części A terytorialnie obejmował obecnie wsie (parcele): Olesice, Rudniki, Gozdków. Część „B” zwana Jankowszczyzna i odpowiadała obecnej wsi Szamów (tzw. kolonia Szamów). Część „A” była kilkakrotnie większa od części „B”

 

Tak podzielony Szamów pozostaje do 1790 roku. Wtedy zainteresowanie wykupieniem majątku (częścią Charkowskiego) wykazuje niejaki Wiktor Stępowski. Zaczyna on wykupywać cesję praw do dóbr od wierzycieli umieszczonych na tej cześci Szamowa. Wykup tej połowy dziedzictwa Szamowskich zaczął od nabycia prawa do majątku od potomków z linii ojczystej tj. od córek Aleksandy Kossowskiej - Barbary Remerowej oraz Franciszki Lipowskiej żony Antoniego Lipowskiego. Antoni w kontracie zbycia jednak zastrzegł sobie możliwość ponownego wykupu dóbr, według prawa które służyło jemu jak i jego ciotce Barbarze. Prócz spadkobierców po Kossowskiej, Wiktor zabrał się także do wykupu wierzycieli umieszczonych na innych dobrach po Szamowskich, tj:  część Wargawy Młodej, Glinnika i Ziewaniczek.

 

W tym samym czasie prawa do rodzinnego gniazda Szamowskich zaczął skupować także prawnuk Franciszka Szamowskiego – Felicjan wraz z bratem Ignacym.

Pochodzący z Witaszewic koło Tumu bracia, prawo do 4 części tytułu własności nabyli od sukcesorów z linii żeńskiej tj. Felicjana Morzyckiego syna Izabeli ze Słuckich Morzyckiej i wnuka Petronelii Słuckiej.

Ponieważ to im jako prawnukom służyło pierszeństwo wykupna praw do majątku w drodze dziedzictwa, bracia protestowali w grodzie łęczyckim przeciw nabywaniu ich przez Stępowskich. Prawo takie służyło braciom stryjecznym – nawet gdy dobra „na płci niewieściej przypadały”

Szamowscy uzyskali w sądzie dekret który poprzez bliższość dziedzictwa uznał ich prawo do wykupna tych dóbr. W tym czasie Felicjan nabył także od sióstr Antoniego Lipowskiego - Anieli z Lipowskich Zaskowskiej i Tekli z Lipowskich Siemieńskiej ich prawa z porządku sukcesji po ich pradziadzie Janie Szamowskim tj. do 2/3 czesci całego majątku pozostałego według tranzakcji w grodzie Sandomierskim z 4 stycznia 1791 r.

Wszystkie te nabyte prawa słaby już na zdrowiu Felicjan podczas trwania procesu w 1793 roku przekazał synom:  Ignacemu, Romualdowi ,Onufremu i Mateuszowi. Tym samy bracia mając już utorowaną drogę do odzyskania majątku po ich pradziadzie Janie wniesli na nowo proces do rejencji warszawskiej. W 1797 roku Antoni Lipowski  widząc ze bracia Szamowscy poprzez dekret ziemski wydany w Łęczycy, otrzymali pierszeństwo do wykupna dziedzictwa wskutek pokrewieństwa, złożył manifest do akt łęczyckich – w którym prawo to niegdyś na Wiktora Stempowskiego przelane, ustapił ponownie Ignacemu. Dzięki temu Ignacy Szamowski odkupił całe prawo od rodzeństwa Lipowskich  - a więc połowę sukcesji po Janie Szamowskim w linii prostej, spadające na niego i przelał na siebie

Mają takie prawa Ignacy pozwał  ponownie Stempowskiego i zarządał wydania 2/3 z połowy wartości dóbr Szamowa. W wyniku procesu, Trybunał Warszawski w 1800 roku unieważnił i uchyli poczynione przez Wiktora Stempowskiego zakupy oraz zobowiązał Stępowskiego do zwortu wykupionego majątku od sukcesorów Piotra Szamowskiego, w zamian za zwrócenie jemu sum wykupnych.

Wówczas to w posiadaniu Stępowskich prócz części Szamowa (druga należała niezmiennie do Jankowskiego) oraz części Wargawy Młodej (druga należała do Antoniego Szołajskiego) były: Glinnik, Ziewaniczki i Krystyny. Nie posiadali Oraczewa, Gajewa i Luboradza na których to dobrach kolokowani (osadzeni) byli wierzyciele wedle dekretu patioritatis.

A ponieważ Stępowski odwołał się od tego wyroku – w końcu Senat w 1803  oddalił prawa Szamowskich i Stępowskich do majątku, przyznając to prawo tylko wierzycielom kolokowanym wedle dekretu potrioritatis z 1730 r. – co spowodowało  utrzymanie w prawach do dóbr Wiktora Stępowskiego, ponieważ ponabywał cesję od nich. Szamowscy jednak nie dawali za wygraną

Po smierci Wiktora Stepowskiego w 1809 roku Szamowscy ponownie wnieśli proces żądając zapłacenia przysądzonego wydziału z posiadanych przez Stępowskich dóbr z procentem od początku  wszczęcia procesu.

 

Ostatecznie Sąd powołując się na testmanet Wiktora Stepowskiego, w którym to Wiktor - „tytuł posiadania czesc wsi Szamowa także wsi Wargawy niemniej Glinnika Ziewaniczek dziedzicem i posiadaczem wyznał i tych szacunek jako to częsciów Szamowa złp 100 000, wsiów Glinnika Ziewaniczek 80 000 złp,  czesci Wargawy Młodej 40 000 wartość ustanowił „ w 1810 r wydał wyroku, w którym zobowiązał do wydania 2/3 częsci wartości połowy dóbr nabytych przez Wiktora według wartości jaka istniała w czasie przejscia do posesji tychże dóbr po odtraceniu długów wykazanych na procesie potrioritatis z 1730 r. i min. kosztów melioracji.

W skutek dalszych odwołań się od wyroków skazujących przez Stępowskich, zapadł w 1825 r. ostateczny wyrok zasądzając sumę 73 333 złp która odpowiadała wartości 2/3  majątku wykupionego i  posiadanego przez Stepowskich wraz z procentem od 1790 roku (co miało wynieść razem sume 201 666 złp) . W odpowiedzi broniący się Stępowscy po wyliczeniu i odtrąceniu wszystkich długów ciążących na dobrach wedle dekretu potrioritatis, które wynosiły 66 700 złp żądali zatwierdzenia nowej sumy – 7848 złp

Po 35 latach ciągłego procesu Trybunał Cywilny z tytułu posiadanych przez Stępowskich dóbr określił końcowo sumę do zapłacenia na rzecz Szamowskich na 51 098 złp z procentami od 1795 roku co w sumie dawało kwotę 81 757 złp. Kapitał powyższy liczyć się miał na dobrach Szamów lit. ”A”,  Wargawa Młoda czyli Mała, Glinnik czyli Glinek.

Suma ta miała być wypłacona z kolei synom Felicjana: braciom Ignacemu z Witaszewic, Onufremu zamieszkały w Kaleniu w powiecie stanisławowskim oraz Mateuszowi z Rycerzewa. Poprzez śmierć Onufrego w 1824 - prawa do majątku otrzymał jego brat Mateusz, będący tym samym spadkobiercą 2/3 sum na Szamowie.

Z kolei po śmierci w 1829 r. Ignacego Szamowskiego prawo to odziedziczył jego syn Eugeniusz z Witaszewic, tym samym będąc po ojcu spadkobiercą 1/3 sumy na Szamowie.

---

 

Szamów lit. A własność Stępowskich

 

Kim byli Stępowscy? Urodzony w 1751 roku Wiktor Stempowski był synem Antoniego ze Stempowa Stępowskiego i Agaty z Kraśnickich. Agata była córką Marcina Kraśnickiego herbu Rawicz cześnika brzezińskiego, właściciela ok. 1740 r. pobliskiego Gledzianowa. Do brata Wiktora -  Wojciecha, szambelana łęczyckiego należały pobliskie Węglewice.

Przed osiedleniem się w Szamowie Wiktor i Elżbieta do 1789 roku dzierżawią wieś Błonie koło Łęczycy. Do Szamowa wprowadzają się w 1790 roku, w momencie wykupu praw spadkowych od sukcesorów Szamowskich. Stępowski wystawia tu nowy dwór mieszkalny którego opis znajduje się w dalszej części.

Franciszek z żony Elżbiety Łobodzkiej posiadali potomstwo: Karola (ur. 1784), Franciszka (ur. 1790)  oraz córki Juliannę zamężną w 1805 za Feliksa Górskiego dziedzica Miroszewic, Gąsiorowa i Gąsiorówka oraz Dorotę, (ur. 1789 w Błoniu) zameżną w 1811 r. za Franciszka Gajewskiego.

Po śmierci Wiktora W 1809 r, zgodnie z testamentem majątek został podzielony pomiedzy potomków. Franciszkowi w sukcesji po ojcu po osiagnięciu przez niego pełnoletności przypadł Szamów, Karolowi najstarszemu synowi Glinniki (Glinek)  z przyległościami Ziewaniczki oraz Krystyny (notowane wtedy jako opuszczone). Dorocie po dojściu do pełnoletności miała przypaść Wargawa Młoda (Mała), natomiast najstarsza siostra Julianna (zmarła po 1810 r.) miała zapisane sumy posagowe.

W czasie trwania procesu Szamowem do momentu osiągniecia przez Franciszka pełnoletności, zarządzał jego stryj Leon. W 1824-27 był dzierżawiony przez Krasnodębskiego.W 1827 Szamów dzierżawi Krosnowski, właściciel Krzyżanówka koło Kutna, z kolei w 1830 jest w dzierżawie Franciszka Ostrowskiego

 

W 1824 oraz w 1825 roku na wniosek wierzycieli na gruncie wsi zebrała się komisja, która dokonała opisania wsi. W pierwszym przypadku stało się to na wniosek Pawła Łąckiego o zapłatę 3500 złp, w drugim przypadku stroną byli Szamowscy dopominajacy się wypłaty zasądzonych w 1825 roku zobowiązań. Dzięki dokonanej wizji posiadłości, możemy zapoznać się jak wyglądał wtedy majątek.

W ogólności

Zajeta wies Szamow oprócz czesci Jankowszczyzna która teraz pozostaje w posesji dzierżawnej Kacpra Będkowskiego, należy dziedzicznie z prawa spadku do Stępowskiego graniczy na wschód ze wsią Wargawa Starą Babskiego dziedzicznie należącą, na zachód z wsią Osedowicami do Grabskiego należną, na południ z Gajewem do Kołudzkiego należnej na północ z Wysoką Dużą do Daniszewskiego, gruntu ornego włók 25 miary chełmińskiej oprócz łąk, gaiku Sielec zwanego i pastewników, fabryk nie ma zadnych

 

Wizja z 1825 roku określa z kolei wielkość gaiku dębowego i osinowego na 25 włók miary chełmińskiej.

Opisanie zabudowań dworskich

Dwór w szachulcu gliną wyrzucony o 5 pokojach, kuchni z facjatą w stanie srednim, 2 kominach murowanych. Dach w czesci gontami, w czesci snopkami kryty, podwaliny zgnite z tyłu. Za dworem ku wsi znajduje się ogród włoski z 22 kwater składający się, drzewem owocowym osadzony z którgo oprócz własnej potrzeby dochodu stałego nie ma.

Browar do robienia piwa z kamieni i cegły murowany, gontem kryty w stanie średnim Narzedzia w nim nastepujece: Kocioł miedziany wmurowany około 40 garncy trzymajacy, kadź jedna, miarki jedna, beczek debowych 8

We wsi znajdował się wiatrak w dobrym stanie, który był trzymany w dzierżawie przez Wojciech Lubelskiego, który był również kowalem. Z wiatraka płacił dworowi 200 złp rocznie

Oprócz opisania innych zabudowań gospodarskich tj, obór, stajni, spichrzów i owczarni, wizja wymienia Folwark z 4 sklepami z kamieni na glinie murowany w stanie złym bezmieszkalny. Kamień obalony pod nim znajdują się 4 sklepy czyli piwnice sklepione dobre z zamknięciami. Obecnie służący dla owiec Kacpra Będkowskiego posesora częsci Jankowskiego. Folwark posiadał także dach kryty gontem. Czyżby była to pozostałość dawnego dworu o murowanej podstawie, notowanego w wizjach z XVII w?

Dziedziniec i gumno oraz ogród otoczone płotem kamiennym z przyciesi żerdzianych (przyciesie-podstawa) i z tarcic są ogrodzone

Opisanie zabudowań wiejskich

Zabudowa wiejska miała stanowić 10 chałup gospodarskich w których mieszkało 10 gospodarzy morgowych za pańszczyzną ciagłą po dni 3 sprzerzajem a 4 dzien reczną robotą, a w żniwa jeden dzień w tydzien więcej musieli robić. 4 chałupy zamieszkane były przez komorników.

W pierwszej mieszkał Ignacy Walczak, gospodarz i komornik Józef Pietrzak, w 2 mieszkał Józef Pawlak gospodarz, w 3 mieszkał Paweł Golczak i komornik Jan Gracz, w 4 mieszka Tomasz Lewandowski, gospodarz, w 5 chałupie Gościniec zwanej o 2 izbach mieszkał Marcin Ojczenasz i karczmarz Wojciech Korzewski. W 6 mieszkał Jan Kowalski i komornica Maikowa, w 7 Jan Kiepski,  8 to Kuźnia w której mieszka  Wojciech Lubelski który jest także młynarzem, w 9 chałupie o 2 izbach mieszkali Wojciech Stolarczyk i Józef Walczak, w 10 Jakub Juzwiak owczarek w 11 gospodarz Antoni Stepczak (Stępka) oraz komornik Mayda, w 12 chałupie o 2 izbach Kazimierz Kowalczyk oraz szewc Wincenty Lipiński ,w 13 gospodarz i sołtys Grzegorz Olejniczak w 14 o 4 izbach mieszkają w niej: Jan Romanowicz, komornik, Jan Warcicki.        

Gospodarze posiadali załogę dworską czyli po parze wołów, jednym wozie, jednym pługu z rzelazami, jednym redle z rzelazami, jednej siekierze, kosie do trawy i kosie do sieczki. Komornicy mieli wydzielone po 20 składów gruntu, i kopczyznę. W zamian za wydzielone role i kopiznę, odrabiali  pańszczyznę ciągłą w każdym tygodniu po 3 dni, w żniwa jeden. W stosunku do zasiewów i uprawy stosowana była trójpolówka: tj pola ozimie, jare i ugór.

W 1826 roku Franciszek Stępowski stara się o  pożyczkę w Towarzystwie Kredytowym Ziemskim na sumę 9 000 złp, która zostaje przyznana w 1830 r. Ponieważ do 1827 roku nie doszło do spłacenia zasądzonego długu na rzecz Szamowskich, w 1827 r na rządanie sukcesorów czyli Ignacego i Mateusza Szamowskich. miało miejsce zajęcie i zaaresztowanie dóbr Szamowa lit. A, Wargawy Małej, Glinika w części Ziewaniczki Krystyny. Przybyły na miejsce  Komornik w asystencji 2 żandarmów dokonał opisania nieruchomości i folwarku. Odnotował w swoim raporcie o gwatłownie wycinanym i niszczonmym lasku przez dziedzica Stępowskiego. Stepowski nie dopuścił do zajęcia

 

Warto tu także przytoczyć opis wyglądu majątku:

 Nieruchomość składa się z wsi folwarcznej Szamowa lit. A składają sie z  jednego ciagłego kawałka ziemi około włók chełmińskich sztuk 30 (ok.  537 ha) , pola orne około włók 18, lasek z osiny, dębiny i brzeziny  już po wezwaniu exekucyjnym przez dłużników do połowy w najpiększniejszych sztukach w pień wyciętych- około włóki chełmińskiej 1 morgów 15, łąki około włóki 1, zarośla pastewniki około włók 9, lasek olszowy i brzozowy mały około morgów chełmińskich 2, ogrody około mórg chełmińskich 15 , zabudowania podwórza, rowy, drogi cztery tamy i wodośniki około mórg chemińskich 28 . Taki grunt styka się i graniczy z  Wargawą Starą, Wargawą Młodą , Gajewem, Oraczewem Osedowicami, Żelazną i Wysoką Nadmienia się iż pomiedzy polami ornymi jest około 2 włók ziemi do cześci Szamowa lit. B Jankowszczyzna zwanej

Lustracja wymienia także młynarza Lubeckiego płacącego 200 zł rocznie czynszu, 7 gospodarzy mających załogi dworskie:  po parze wołów, woz i potrzebne narzędzia rolnicze, odrabiają rocznie w tydzień po trzy dni ciagłe i dzień jeden pieszy i nadto od św. Jakuba do św. Michala po dniu jednym pieszy. Majątek zamieszkuje także 8 zagrodników bez załogi, odbywają pańszczyzne po 3 dni piesze i jeden w tydzień w czasie od św. Jakuba do św. Michała. (czas 25 lipca - 11 listopada)

Kopczarzy (kopiarz- bezrolny otrzymujący za robociznę zboże w kopach)  jest 2, odrabiają po 3 dni piesze w tydzień i dzień od św. Jakuba do św. Michala

Las należący do Szamowa (zwany Sielec) opisany jako w 2/3 zniszczony i wycięty.

Zapewne pozostałoscią po tym lesie jest okazałej wielkości dąb który rośnie do dziś dnia przy drodze z Szamowa do Witoni. Pamiątka tych czasów

 

Ponieważ cały czas nie doszło do zapłacenia zasądzonych sum na rzecz Szamowskich,

26 lipca 1830 r. odbyła się pierwsza licytacjia majątku. Szamów wyceniono na 6666 złp. + koszta subhastacji (postępowanie sądowe) na 4000 złp. Oprócz Szamowa licytowano także Wargawe Młodą oraz Glinnik i Ziewaniczki. Z powodu braku nabywcy wyznaczono następny termin licytacji na 21 czerwca 1831 r.

Ostatecznie do sprzedaży doszło w 1833 roku. Nabywcą okazł się Tomasz Rudnicki, notariusz z Warszawy mający jednak swoje korzenie w ziemi łęczyckiej. Prywatnie był mężem Felicjanny Szamowskiej – córki Mateusza.

Zaoferowana przez niego suma wynosiła 75 050 złp. Zgodnie z wyrokiem sądowym, suma miała być wypłacona w 2/3 Mateuszowi a w 1/3 Eugeniuszowi Szamowskim

Można powiedzieć że Szamowskim udało się odzyskać swoje gniazdo rodowe, chociaż tak naprawdę znalazło się w rękach ich zięcia Tomasza Rudnickiego.

---

 

Szamów lit. B Jankowskiego

 

 

Jak się miał los drugiej połówki Szamowa? A więc syn Wiktora, Franciszek Stępowski, podczas trwania procesu z Szamowskimi, jak się możem domyślić w celu scalenia 2 części Szamowa, 5 sierpnia 1822 dokonał zakupu od Jankowskich ich dziedzicznej część (oznaczonej lit. B). Zbywcą był Maciej Jankowski, jedyny syn i sukcesor po ojcu Mateuszu. Sprzedaż dokonała się poprzez pełnomocnika Antoniego Lesiewskiego (Leśniewskiego?) z Woli Raciborskiej (także prawnego opiekuna Macieja) za sume 13 000 złp. W dniu sprzedaży Stępowski do rąk własnych Jankowskiego wypłacił tylko sumę 700 zł. Pozostała zaległa suma - 13 300 złp wedle umowy miała być spłacona w ratach przez 4 lata do 1826 roku.

Jednak jak wynika z dokumentów, do spłaty nie doszło i Maciej Jankowski, wówczas podporucznik 4 pułku strzelców konnych Wojska Polskiego, w 1827 r. domagał się przed sądem od Stepowskiego wypłaty zaległych sum.

Ostatecznie w tym samym roku, Jankowski zeznał akt cesji na mocy którego ustąpił Tomaszowi Rudnickiemu, notariuszowi z Warszawy, pozostałą na Szamowie sumę 12 300 złp. Posiadając takie prawa, Rudnicki podjał postępowanie subhastacyjne ze Stępowskim (postępowanie egzekucyjne mające na celu sprzedaż dóbr dłużnika w drodze licytacji) co w ostateczności doprowadziło do  wystawienia przez sąd majątku na publiczną sprzedaż.

W wyniku postępowania w 1827 r zostaje wykonana przez komornika  inwentaryzacja i wizja dóbr, dzięki której możemy dowiedzieć się jak wówczas wyglądał majątek.

Z opisu wynika że czesć Szamowa oznaczona literą B miała 2 włóki chełmińskich i 15 mórg ziemi (około 45 ha), graniczyła z Szamowem literą A, Wargawa Starą, Wargawą Młodą, Gajewem, Oraczewem, Osędowicami, Żelazną i Wysoką. Włościan osiadłych (stałych) część ta nie posiadała, tylko 2 kopiarzy bez założnych (kopiaż - osoba bezrolna odrabiająca pewną liczbę dni za wyznaczone mu w kopach zboże bez inwentarza żywego) Do powinności należało odpracowywanie 3 dni pieszych w tydzień pańszczyzny a czwarty dzień w żniwa.

Zabudowania dworskie

Nie przedstawiały się imponujaco. „Wzrąb od domu zamieszkalnego w węgiel o 2 izbach, komorze i sieni i kuchni bez dachu spróchniały i zupełnie nie wart. Prócz tego zadnych innych zabudowań dworskich nie masz gdyż wszystkie budynki jakie się znajdowały zniszczone i rozebrane zostały tak że nawet śladu exzystancji ich nie masz”

W 1830 ukazało się ogłoszenie zawierające zbiór warunkow sprzedaż części „B” Szamowa.

• 
•  

View the embedded image gallery online at:
https://witonia-historia.nsfera.pl/section-blog.html?start=5#sigProGalleria7477de4b1b

 

Nakładało min. obowiązek wypłaty sumy 12 300 w ciągu 20 dni wierzycielowi subhastacyjnego (w tym przypadku Rudnickiemu).

W wyniku licytacji nowym właścicielem i nabywcą dóbr okazał się nie kto inny tylko Tomasz Rudnicki, który był jedynym licytującym. Wylicytował za sumę 8800 złp.

Jednak suma 12 300 razem z kosztami cesji, postępowania subhastacyjnego, urosła do kwoty 16 666, co po odjęciu od kwoty 8800 dało końcowo sumę 7866 jaką Stępowski był dodatkowo dłużny Rudnickiemu. Pomimo to Rudnicki zapewnił że jeśli do 24 czerwca 1831 Stępowski wypłaci 15 000 złp  - Szamów lit. B zostanie zwrócony pierwotnemu właścicielowi. Do zapłaty w tym terminie jednak nie doszło

 

Jak już pisałem w 1833 Rudnicki na licytacji zakupił pozostałą część majątku – Szamów lit. „A” , w 1834 r. nastapiło połaczenie części Szamowa A oraz B w całość opatrzoną jedną księgą wieczystą, której właścicielem stał się Tomasz Rudnicki.

---

 

Rudniccy herbu Lis

Tomasz Rudnicki z wykształcenia notariusz, mającym swoją kancelarię w Warszawie przy ulicy Freta. Wychował się jednak w okolicach Dmosina koło Brzezin (Kuźmy, Dmosin), natomiast jego brat Jan Kanty był przez pewien czas pisarzem Sądu Spornego w Łęczycy. Pomimo że kariera 33 letniego Tomasza związana była ze stolicą gdzie posiadał swoją kancelarię, los związał go na powrót z ziemią łęczycką. Stało się to za sprawą ślubu który odbył się 10.02.1823 roku w kościele Rdutowskim. Wybranką jego serca okazała się  Felicjanna Karoliny Szamowska córka Mateusza Szamowskiego i Marianny Polewskiej właścicieli Rycerzewa. (Wiecej o Tomaszu tutaj…)

Na kolejnych licytacjach w 1830 oraz w 1833 r. nabywa 2 część Szamowa oraz także część Wargawy Młodej. Co skłoniło przyszłego notariusza do zakupu majątku, czy była to pewna lokata kapitału, którego notariuszowi na pewno nie brakowało. Czy stało się tak jednak za sprawą rekomendacji i namowy jego teścia Mateusza, który w ten sposób chciał aby majątek pozostał jakby nie patrzeć w rodzinie? Na pewno obycie prawnicze Rudnickiego po części ułatwiło tę batalię

W 1834 Rudnicki wypłaca całą wylicytowaną sumę w depozyt Szamowskim, tym samym staje się właścicielem majątku.

 Podpis Rudnickego na mapie dóbr Szamowa i Młodej Wargawy, obok Morzkowskiego dziedzica Żelaznej (patrz galeria)..

Za czasów nowego właściciela dochodzi do wydzielenia się z Szamowa folwarku zwanego Rudniki. Jak się można domyślić nazwa pochodzi od nazwiska właścicieli  - Rudnickich. Folwark, w następstwie parcelacji został wydzielona z majątku, co dało początek nowej osadzie.

 

Życie Rudnickich upływało pomiędzy Warszawą gdzie Tomasz prowadził swoją kancelarię a Szamowem. Ze związku z Felicjanną doczeali się 8-ro potomstwa: synów Ferdynanda, Władysława, Eugeniusza orac córki Stefania, Aniela, Olimpia, Natalia, Marianna.

Po śmierci Tomasza w 1856 roku, majątek na który składał się Szamów lit. AB, Wargawa Mała część A został wystawiony na sprzedaż w drodze działów. Nabywcą okazał się Ferdynand, najstarszy ze synów. Na publicznej licytacji w 1857 roku zaoferował kwote 25 510 rubli. Zgodnie z warunkami licytacji, tytuł własności majątku mógł być ustanowiony na jego osobę dopiero po spłacie swego rodzeństwa zgodnie z wolą i testamentem ojca. Zapisane w testamencie sumy to min: 1676 rubli dla Władysława, 4846 rubli dla Eugeniusza , 5246 rubli dla Stefani Vogt, 3772 rubli dla małżonków Ferdynanda i Klementyny, 4370 rubli dla Anieli

Ferdynand z pomocą żony Klementyny z Wyssogotów Zakrzewskich z Poddębic próbuje spłacić rodzeństwo. W tym celu zaciągał różnego rodzaju pożyczki u bliższej i dalszej rodziny. Mógł także liczyć na spadek swojej żony z tytułu wspołwłasności Poddębic. Pomimo tych starań Ferynand prawdopodomnie nie mógł poradzić sobie ze zobowiązaniami wobec rodzeństwa, i w 1859 roku podjał decyzję o sprzedaży majątku.

Tranzakcja miała miejsce 24 grudnia 1859 /5 stycznia 1860. Nabywcą Szamowa AB, wraz z folwarkiem Rudniki, Wargawą Młodą oraz  przyległoscią Choiny był Julian Skwarski który nabył majątek za 31 500 rubli. W dniu zakupu zapłacił tylko 6595 rubli , resztę miała być zapłacone po odtraceniu długów hipotecznych oraz wypłaceniu sum pieniężnych rodzeństwu Fedrynanda. Do ostatercznego zakończenia postępowania spadkowego po Tomaszu doszło 21 czerwca 1860 r. Wtedy nastapiło też oficjane przepisanie własności na Juliana Skwarskiego

 

---

Skwarscy herbu Zaręba

 

Dziadkowie Juliana Skwarskiego pochodzili z Bielaw Skrzańskich parafi Trębki koło Gostynina. Tu w 1793 ślubuje dziadek Juliana - Adam Skwarski z Franciszką Garbowską z Leśniewic parafii Gostynin. Mają co najmniej troje dzieci:

1. Ur. w 1801 r. Marianna, zamężna w 1845 w Warszawie za Franciszka Sądzyńskiego Archiwistę Sądu Poprawczego
2. Ur. w 1794 r. Klemens, obrońca Prokuratury w Warszawie
3. 1797 r. Ludwik Bartłomiej, ojciec Juliana, urzędnik państwowy w Warszawie skąd przenosi się do Łęczycy. Karierę zaczyna jako Sędzia Sądu Kryminalny Guberni Warszawskiej i Kaliskiej. Do 1827 r. był asesorem Sądu Policji Poprawczej obw. warszawskiego, od 1827 podsędkiem kryminalnym w Łeczycy, od 1829 Sedzia Sądu Pokoju. Od 1837 sędzią prezydującym w Sądzie Policji Poprawczej w Łęczycy, a w 1843 został mianowany sędzią Sądu Kryminalnego w Warszawie. Jest też właścicielem wsi Włostowice (gm. Piątek)

W 1827 r. w obwodzie Radomskim w parafii Jasionna (obecnie pow. Białobrzegi) Ludwik Bartłomiej bieże ślub z Konstancją Lachmańską córką dziedziców wsi Kozuchowizna w woj. sandomierskim obwodzie Radomskim (obcecnie Korzuchów). Dzieci to: Leopold Klemens oraz Klemens Julian, oraz sześć córek. Z linii męskiej:

1. Leopold Klemens ur. W 1835 w Łęczycy , zmarł młodo wieku 30 lat w Włostowicach – wsi dziedzicznej, otrzymanej zapewne po ojcu.
2. Klemens Julian ur. 1828 w Łęczycy.   

Około 1850 ożenił się z 2 lata starszą Delfiną z Jabłońskich (ur. 1826 we Włocławku) córką Jana Jabłońskiego i Zuzanny Skotnickiej. Po ślubie Skwarscy mieszkali w Kaszewach Kościelnych, których Julian Skwarski był właścicielem. Na początku 1860 roku Julian kupił Szamów. Zapewne po przepisaniu aktu własności na swoją osobę, w połowie 1860 roku zdecydował się na sprzedaż Kaszew. W 1861 Kaszewy kupił Michał Sokolnicki z żoną Konstancją ze Świętosławskich. 

W 1860 r. Julian potwierdza kontrakt zawarty z fabryka Cukry w Krośniewicach na dostawę surowca aż do jego wygaśnięcia w 1862 r (zawarty jeszcze przez Ferdynanda). W 1862 Skwarski przed notariuszem Kurzykowskim w Łęczycy potwierdza wieczystą dzierżawę gruntów kolonii Józefów w dobrach Szamów położonych, dla 4 wolnych właścicieli pańszczyźnianych:

1. Antoniego Stępki osada osada nr.1 obejmująca gruntu 11 morgów 72 prętów w tym łąkę razem: 13 morg, 52 pręty
2. Stanisławowa Kowalskiego osada nr. 2 obejmująca 15 mórg 50 prętów
3. Ignacego Kozaneckiego, osada nr. 3 obejmująca 13 mórg, 50 prętów
4. Stanisławowa Sobolewskiego, osada nr. 4 obejmująca 13 mórg 50 pretów,

pod warunkami że: każdy wieczysty posiadacz będzie opłacał właścicielowi corocznie z morgi po rubli 1 kopiejek 50 czyli z każdej osady po 19 rubli kop 75 w 2 półrocznych ratach 23 kwietnia i 11 listopada, z zakazem obiążania długami oraz wypasu bydła na dobrach do dziedzica nalezących. Tym samym Skwarski zrzekł się możliwości powrotu włościan do robocizny pańszczyźnianej

Posiadają jedyną córkę Józefę, urodzoną w 1860 roku w Szamowie. Julian Skwarski zmarł w 1877 roku.

Nie posiadam informacji o losach majątku pomiedzy rokiem 1877 a 1890.

 

---

Pawłowscy

 

Przed rokiem 1890  majatek Szamów popada w długi. „Gazeta Warszawska” z dnia 15 marca 1890 podaje warunki mającej odbyć się licytacji:

„ SZAMÓW A, B. z folwarkiem Rudniki i kolonią Józefów, jak również czterech osad Kolonialnych, ze wszystkiemi należnościami, w pow. Łęczyckim położone . Zaległości w chwili sprzedaży wynosić będą 2 279 rubli. 18. kopiejek.  Licytacja ma odbyć  się w kancelarii Notariusza Władysława Jawornickiego, dnia 4 (16) września 1890 r., i rozpocznie się od sumy rs. 45,990 kop. 59.

Ponowne ogłoszenie ukazuje się w 1893 roku w Gazecie Warszawskiej. Dyrekcja Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego w Kaliszu informuje ze ponizsze dobra zostają wystawione za zaległości na sprzedaż przymusową, która odbyć się ma w Kaliszu.

Majątek kupuje niejaki Kalikst Pawłowski doktor medycyny z Warszawy, . Do kupna musiało dojść ok.1897-98 roku. W 1898 roku nowy właściciel rozpoczyna parcelację wówczas 35 włókowego majątku (ok. 580 ha) (Litera A – 30, B – 2 włóki)

Z dokumentów majątku wiadomo że na kupno Szamowa AB, Kalikst Pawłowski zaciągnął kredyt  w wysokości 68 525 rubli. Z czego 30 142 rubli należała do Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego.

 Ta część majątku, zachowa sie potocznie jako Szamów-Pawłówka

 

Uwłaszczenie i parcelacja majątku

 

W celu odciągniecia chłopstwa od udziału w powstaniu styczniowym, car Aleksander II w 1864 roku w Królestwie Polskim wydaje  tzw. Ukaz carski „O urządzeniu włościan w Królestwie Polskim”. Ustawa znosiła obowiązek pańszczyzny chłopa względem właściciela ziemskiego. Realizacja ukazu o urządzeniu włościan w Królestwie Polskim po 1864 r. spowodowała konieczność sporządzenia dokumentów uwłaszczeniowych w postaci tzw. tabel likwidacyjnych, Projekty tabel likwidacyjnych sporządzali właściciele dóbr lub ich pełnomocnicy. Tabele wraz z załącznikami w postaci planów i rejestrów pomiarowych, przedkładano komisjom włościańskim, do końcowego zatwierdzenia przez Centralną Komisję do Spraw Włościańskich.

Dla majątku Szamów odpowiednie pomiary wykonywane były w 1898 roku przez geometrę Konczakowskiego. Tabele likwidacyjne prawdopodobnie nie zachowały się do naszych czasów.

Do celów parcelacji i w celu umożliwienia kupna ziemi przez okolicznych włościan, w 1900 roku Szamów został podzielony przynajmniej na 3 częsci.

1. część nazwanym Szamowem litera AB AI mająca powierzchnie 120 dziesięcin 425 sążni, co w przybliżeniu była równa ok. 132 ha
2. część nazwanym Szamowem litera AB AII mająca powierzchnie 136 dziesiecin 890 sążni, co w przybliżeniu była równa ok. 149 ha
3. część nazwanym Szamowem litera AB AIII mająca powierzchnie 138 dziesięcin 570 sążni, co w przybliżeniu była równa ok. 151 ha

 

Prócz tego z majątku został wyłączony dział o wielkości 31 dziesięcin 2010 sążni (ok.35 ha)

 będący bezpośrednio w otoczeniu dworu. Była to osobista własność Kaliksta Pawłowskiego. Księga hipoteczna wykazuje także dział Szamów Józefów o wielkości 55 sążni (osada kolonialna)

Podział i wielkość poszczególnych cześci wynikał i zależał przede wszystkim od grup osób chętnych na kupno ziemi. Grupy te nazywane były wtedy Towarzystwami. Takim Towarzystwom na zakup ziemi Bank Kredytowy udzialał stosownej pożyczki.

I tak też było z wydzieloną częścią Szamowa AB AI, nazwaną Towarzystwem Olesickim 23 gospodarstw, które to towarzystwo utworzyło 23 włościan, chętnych do kupna ziemi od ówczesnego właściciela. Część Olesickaja miała powierzchnie 132 hektarów. W celu kupna przez Towarzystwo Olesickie została zaciągnięta pożyczka w wysokości 19 000 rubli w Włościańskim Banku Rolnym. Całkowita wartość tranzakcji kupna obligowała na 24 987 rubli.

 

Towarzystwo Olesickie graniczyć miało z z gruntami Towarzysta Gozdkowskiego i Rudnickiego. Nie znalazlem dokumentów które by jednoznacznie potwierdzały że pozostałe części Szamowa czyli AII oraz AIII były właśnie tymi towarzystwami.  Faktem jest, że wieś Rudniki oraz Gozdków wydzieliły się z gruntów majątku Szamowa, a powstałe i powołane w tym czasie Towarzystwa dały początek nowym miejscowością

 

Nie posiadam informacji o rodzicach Kaliksta Pawłowskiego oraz co skłoniło go do kupna Szamowa. Być może była to okazja do zainwestowania i zarobienia na kupnie-sprzedaży.

Na podstawie zebranych informacji, postaram się trochę szerzej przedstawić osobę Kaliksta Pawłowskiego oraz jego rodziny. Myślę że na to zasługuje.

Kalikst Wincentynowicz Pawłowski – bo tak jest przedstawiany w urzędowych dokumentach hipoteki Szamowa, był synem Wincentego, na co  wskazuje jego drugie imię odojcowskie (Otczestwo - ros. Отчество) tzn. imię pochodzące od imienia ojca używane formalnie przy zapisach.

Na podstawie inskrypcji na rodzinnym grobowcu na warszawskich Powązkach można ustalić że urodził się w 1834 roku. Był doktorem medycyny z Warszawy, pochodził zapewne ze stanu szlacheckiego

Nie posiadam informacji czy urodził się w Warszawie oraz gdzie studiował medycynę. Pierwsze informacje o Pawłowskim pochodzą z  prasy z roku 1864. „Gazeta Narodowa” (Nr.4 1864)   informuje z Moskwy o aresztowaniu przez żandarmerie moskiewską (studia medyczne na Uniwersytecie w Moskwie?) wówczas 29 letniego wolno-praktykującego lekarza Kaliksta Pawłowskiego. Za próbę  rozpowszechniania wezwania „Ziemli i Woli” (ros. Земля и Воля, pol. Ziemia i Wolność, ogranizacja której celem było obalenie cara, w oparciu o bunt chłopów, oraz wprowadzenie socjalizmu). W czasie rewizji w jego mieszkaniu miał wstąpić do niego jeden z członków polskiego Towarzystwa Tajnego — Aleksander Zelwerowicz. W wyniku wyroku który zapadł Kalikst został zesłany na daleki wschód na lat 5 do ciężkich robót w zakładach przemysłowych, a po ustaniu kary miał zostać na Syberii na zawsze.

W maju 1864 r. na mocy postanowienia carskiego Pawłowski zostal zwolniony z katorgi i wyznaczono mu jako miejsce osiedlenia Irkuck.

W latach 1866-1869 pracuje w Irkucku jako młodszy felczer przy cywilnym szpitalu, w czerwcu 1873 r. został wyznaczony ordynatorem chirurgii w Szpitalu Kuzniecowskim

 

W Irkucku Kalikst poznaje swoją przyszłą żonę – Bronisławę Ciesielską.

Bronisława - córka Józefa Ciesielskiego i Wandy Tymienieckiej urodziła się w 1844 w miejscowości Krobanówek (pow.Zduńska Wola). Jej ojciec był dzierżawcą tej wsi. Matka Wanda była córką Wincentego i Praksedy Podczaskiej. Mieli co najmnie 4 córki:

Bronisława (ur. 1844), Romana Michalina (ur. 1843) Adela Antonina (ur. 1845), Konstancja Józefa (ur. 1847). Przed 1863 rokiem Józef przenosi się do Warszawy gdzie pracuje jako urzędnik pocztowy. W czasie Powtania Styczniowego pracując na poczcie Józef zajmował się ekspedycją nielegalnych przesyłek, które trafiały do jego prywatnego mieszkania. Areszowany 1.VI.1864 został skazany na 4 lata ciężkich robót w zakładach. Zesłany na począku do Usola później został przeniesiony do Irkucka. W 1872 do Irkucka do Józefa przyjezdza jego żona Wandą oraz jej dwie najstarsze córki: Romana oraz Bronisława. Bronisława tam poznaje swojego przyszłego męża. W tym samym roku we wrześniu 1872 roku 18 letnia Bronisława wstępuję w związek małżeński z 38-letnim Kalikstem Pawłowskim.

Tam prawdopodobnie przychodzi na świat jego pierwszy syn Bronisław Marian.

Kalikst wraz z żoną powraca do Warszawy w 1874 roku. Kurier Warszawski nr. 230 z 1875 donosi że: „ Doktor Kalikst Pawłowski po powrocie z Irkucka, zamieszkał przy ulicy Nowy Świat. Chorych przyjmuje pomiedzy 8-9 oraz 15-16. Specjalizuje się chorobami kobiet i dzieci”
Kalikst i Bronisława mieli co najmniej pięcioro potomstwa: Bronisław Marian (ur. prawdopodobnie w Irkucku) , Kalikst Bronisław, Jadwiga, Maria oraz Julia.  Żona Bronisława Ciesielska umiera w 1885 roku w Warszawie w wieku 35 lat.

  

• Grobowiec rodziny Ciesielskich Grobowiec rodziny Ciesielskich
•  

View the embedded image gallery online at:
https://witonia-historia.nsfera.pl/section-blog.html?start=5#sigProGalleria92f219262a

Jak już wpomniałem, około 1898-99 roku Kalikst Pawłowski kupuje Szamów. Dokonuje podziału  i rozparcelowuje majątek. W 1900 roku Kalikst dokonuje spłat długów zaciągniętych na zakup Szamowa. Oprócz Banków, spłaty należą się też min. rodzinie Seweryny Stanilewicz. ( 11 000 rubli, ) Konstancji i Marcelemu Wojciechowskim 9800 rubli (Konstancja była siostrą Bronisławy, żony Kaliksta) oraz Fabryce Konstancja z Kutna.

W 1901 roku swoją część z majątku Szamowa Kalikst sprzedaje pochodzącemy z gminy Strzelce Antoniemu Szewczyczakowi synowi Jacentego. 31 sążni 2010 dziesięcin (ok.35 ha) zostaje wycenione na 8 000 rubli.

Antoniemu Szewczyczakowi nie udaje się spłacić całości sumy należnej się Pawłowskiemu, w 1903 roku postanawia sprzedać nabyty nie tak dawno dział nowym właścicielom. Są nimi Piotr Jaworski syn Wincentego i jego żona Zofia z Fijałkowskich Jaworska.

Kalikst Pawłowski zmarł w 1907 roku. Zostaje pochowany w rodzinnym grobowcu na Powązkach obok swej zony Bronisławy.

 

• Dr. Kalikst Pawłowski Dr. Kalikst Pawłowski
• Dr. Kalikst Pawłowski Dr. Kalikst Pawłowski
•  

View the embedded image gallery online at:
https://witonia-historia.nsfera.pl/section-blog.html?start=5#sigProGalleria554971001e

Nowi łaściciele długo nie cieszą się gospodarstwem. W 1911 roku Jaworscy sprzedają swoją część Szamowa Stefanowi Kawieckiemu  i jego żonie Wandzie z Byszewskich za sumę 11 000 rubli. Na zakup Szamowa Kawieccy zaciągają pożyczke w Towarzystwie Kredytowym Ziemskim, którą to spłacają dopiero w 1917 roku.

 

---

Kawieccy

 

Stefan Kawiecki był synem Antoniego i Florentyny Żelisławskiej. Antoni był właścicielem wsi Ogrodzona od 1868 roku.

Wanda Byszewska urodziła się w 1880 roku w Proboszczewicach w parafii Zgierz. Była córką Dionizego Byszewskiego właściciela Proboszczewic i Kazimiery Żelisławskiej.

W tym samym czasie Kawieccy zarządzają też majątkiem Wychny koło Krośniewic.

Kawieccy byli ostatnimi właścicielami majątku Szamów-Pawłówka przed II wojną światową. W następstwie gospodarstwo przejął ich syn Jan Kawiecki

 

Wieś i folwark

 

W 1827 r. według Tabeli Miast i Wsi Królestwa Polskiego wieś i folwark posiadały 17 domów, 201 mieszkańców

W 1872 roku dobra Szamów części A i B składały się z folwarku Szamów oraz parceli Rudniki. Na 900 mórg (co daje ok 500 ha) składało się min. 72 mórg lasu nieurządzonego. Zabudowa w tym czasie składała się z 19 budynków murowanych i 12 drewnianych.

Wieś posiadała wiatrak, który prawdopodobnie stał przy dukcie z Szamowa do Osędowic (co widać na mapach Gilli'ego i Perthesa z lat 1793-1834, oraz mapie dóbr Szamowa z 1843 r.). Niestety nie wiadomo kto w tym czasie był jego właścicielem.

Przyglądając sie na mapy Gilli'ego, Perthesa widać jeszcze pozostałość boru który rósł pomiędzy Szamowem, Wargawką a dzisiejszym Gozdkowem. Pozostałością po nim jest prawdopodobnie ok. 500 letni dąb rosnący przy obecnej drodze z Szamowa do Witoni. Las ten miał być niegdyś kupiony przez łęczyckiego żyda, a wspomniany dąb uchronić od ścięcia miała zawieszona kapliczka, która wisi tam do dziś dnia.

 

• Szamów z ok.1800 r. Szamów z ok.1800 r.
•  

View the embedded image gallery online at:
https://witonia-historia.nsfera.pl/section-blog.html?start=5#sigProGalleria3a1a69ebdd

Pod koniec XIX w. folwark Szamów posiadał 11 domów, 29 mieszkańców, wieś posiadała wraz z Wargawą 19 domów (Wargawa 6 domów) i 381 mieszkańców.

 

---

Murowany Dwór w Szamowie

 

Na przełomie XVI-XVII w istniał tu dwór murowany wzniesiony na kopcu otoczonym fosą, być może początki istnienia mogą sięgać czasów wczesnośredniowiecznych, jednak na wcześniejsze jego istnienie niestety nie ma dowodów. Do czasów powojennych istniała jeszcze szeroka fosa, otaczająca dookoła dwór,  obecnie zasypana.

Co na temat dworu napisał w swojej pracy Leszek Kajzer: Studia nad świeckim budownictwem obronnym woj. łęczyckiego w XIII-XVII w

".... kłopotliwą sprawa jest właściwa interpretacja dworu w Szamowie. Opisy w księgach grodzkich Łęczyckich z lat 1749 oraz 1763 a także dane topograficzne (mapa dóbr Szamów z 1843 r. na której widoczna jest fosa i jej układ) nie pozostawia wątpliwości iż był to dwór wzniesiony na czworobocznym kopcu, otoczonym dość szeroką fosą (20-30m). Trudno powiedzieć czy był to dwór murowany czy drewniany z murowanym przyziemiem-piwnicami. Majątek Szamowskich i ich wysoka w XVIII w. pozycja pozwalają przypuszczać że opisywane relikty to pozostałość dworu murowanego lub o murowanej piwnicznej kondygnacji."

 

Wizja dóbr Szamowa w roku 1749 uczyniona

"Dnia 25 stycznia spisana (przez) Franciszka Pernowskiego woźnego, aktualnego przy szlachetnie urodzonych Antoniego Jankowskiego i Marcina Łajewskiego (Łagiewskiego) rzetelnie opisana i niżej wyrażona ... tych że ich mościom podpisana.

Dworu nie masz, tylko kopiec na którym kiedy dwór bywał, na którym kopcu dwa sklepy (sklepienie,piwnica,skarbiec) murowane, na których tylko kawałek poszycia. W jednym sklepie kominek wywiedziony i okno z kratą żelazna i drzwi drewniane z zawiasami, w drugim sklepie dziura na okno. Folwarku połowa to jest izba w słupy stawiana tylko okna dwa w drzewo oprawione drzewo spróchniałe i pognite, piec ulepiony z kamieni drzwi na zawiasach. Na ... tego folwarku browarek z belów prostych zły komin tylko na samych podporach stoi, do żadnej reperacji nie zdatny, za tymże browarkiem chlewik ze chrustu z poszyciem niezłym bez wierzchu z belów w słupy nieobrobionych na kształt obórki w którym piec z kamieni suszenie na górze. Stajnia o 2 przęsłach złób przy prawej stronie podłoga w tej stanie zła zgniła, za tą stajnią obórka z chrustu ogrodzona z poszyciem miejscami złym miejscami nowo poprawionym, stodoła o 2 klepiskach, jedno klepisko do P. Jankowskiego drugie ... słupy podwleczone zniszczone drugie dachy pognite całe tylko podporą popodpierane.

Druga stodoła gorsza z kretesem zła nie tylko dachy ale i kozły prawie wszystkie podparte. Także przy folwarku karmik(kurnik) zły reperacji potrzebuje.

Chałupy chłopskie

Pierwsza chałupa Sebastiana Wróbla ... prawie chłop pod niebem siedzi, druga karczma nazwana Izba tylko bez komory zła, drzewo spróchniałe, belki z obiełkami powyłaziły znacznej reparacji potrzebuje komin w tej że chałupie obala. Trzecia chałupa z belów bez komory postawiona niezła, u Dominika Kozła chałupa stara z belów postawiona z komora, piąta Wojciecha Szewczyka zła drzewo spróchniałe pogniłe reparacji potrzebuje, szósta Maćkawa kmiecia niezła, 7-ma Andrzeja Olejnika z komorą, stara zła z gruntu reparacji potrzebuje, 8-ma Jana kowala stara zła drzewo spróchniałe wielkiej reperacji potrzebuje, 9-ta Jakuba Stępki stara cała, tylko sień reperacji potrzebuje, 10-ta chałupa Płucienikowska pusta w której mieszkał P. Dzierżanowski z kretesem zła do reperacji się żadnej nie nadaje.

Zasiewki dworskie ozime, to jest żyta teraz zasianego zagonami 418, Jarzyny żadnej nie masz do siewu, co rzetelnie spisawszy wszystkimi swemi podpisujemy.

Antoni Jankowski, Marcin Łajewski (Gajewski?)

 

Drugi zaś opis notuje obecność nowego dworu (obok starego) zbudowanego w latach 1749-1763: ["] przed dworem zaś na kopcu sklepów dwa murowanych, niczym nie pokryte, do których drzwi jedne na zawiasach z wrzeciądzem i skoblami, za tym ze dworem sad jest chrustem ogrodzony"

 

Prawdopodobnie mogą być to pozostałości dworu murowanego (kasztelanii?) wzniesionego w XVI w. przez kasztelana Jana Szamowskiego.

Od siebie mogę dodać że ostatnia wzmianka o "murowanych sklepach" pochodzi z wizji majątku z 1825 roku

Folwark z 4 sklepami z kamieni na glinie murowany w stanie złym bezmieszkalny. Kamień obalony pod nim znajdują się 4 sklepy czyli piwnice sklepione dobre z zamknięciami. 

 

---------------------------------------------------------

Bibliografia:

1. Księgi grodzkie łęczyckie, Castr. Lanc. Rel. 30, 52 .[AGAD]

2. Korytkowski Jan, "Arcybiskupi gnieźnieńscy T. 3"

3. Władysław Semkowicz, ?Wywody szlachectwa w Polsce XIV-XVII? 1913 r.

4. Tabela miast, wsi, osad Królestwa Polskiego z wyrażeniem ich położenia i ludności T.2 1827 r.

5. Leszek Kajzer "Studia nad świeckim budownictwem obronnym woj. łęczyckiego w XIII-XVII w."

6. "Regestr diecezjów" Franciszka Czaykowskiego, czyli właściciele ziemscy w Koronie w 1783 r.

7. Przewodnik po Guberni Kaliskiej z kolorowaną szczegółową mapą miast, osad, wsi. Warszawa: Stanisław Graeve, 1912

8. Dziennik Powszechny 1832 r., nr. 320

9. http://geneteka.genealodzy.pl/

10. http://www.lubelskieklimaty.pl/znani-i-nieznani/144-z/682-zaorscy.html - Siemień

11. Lesiak H., Szlakiem dworów regionu kutnowskiego, Kutno 2007, s. 244-246.

12. Dobra ziemskie Szamów AB. Księga wieczysta 107 sygnatura: 51/129/0/1641. AP Kutno

 13. Zbiór dokumentów do księgi hipotecznej Dóbr Ziemskich Szamów nr KW 107; 51/129/0/1642; 1890-1930

14. Informacje uzyskane od Pani Weroniki Kiszenia;  http://zeslaniec.pl/70/Kiszenia.pdf

15. AP Łęczyca: Ks. Hipoteczne dóbr Szamów: 466, Szamów B 585, Szamów lit. A Rep. 724 syg. 260, Szamów A i Wargawa 557

 

 

 

Szczegóły

Administrator

Nadrzędna kategoria: witonia

Opublikowano: 18 marzec 2010

Utworzono: 18 marzec 2010

Poprawiono: 15 grudzień 2018

Odsłony: 5589

 

 

Dzieje Romartowa

 

 

 

 

 

 

Zapisy w księgach sądowych łęczyckich dowodzą że wieś wymieniana jako Romartowo, Romalthowo, Romartouwo, Romarthovo istniała już w XIV w. Najstarsza wzmianka pisana z roku 1397 wymienia min. kmieci, Macieja z Romartowa (Marhias de Romartowo), dwa lata później tj. pod datą1399 r. wymieniają Marcina z Romartowa (Martinus kmetho de Romartowo)

 

Następny ślad znajdujemy w księgach uposażeń kościelnych z XVI w. (Liber Beneficiorum Łaskiego) w których Romartów wymieniany jest jako własność duchowna podlegająca kustoszowi archikolegiaty łęczyckiej (Tum), na której utrzymanie płaci. Wójt lub sołtys płaci dziesięcinę snopową (płacona raz w roku: co 10-ty snopek zebranego podczas żniw zboża) plebanowi w Mazewie (też własności duchownej), kmiecie zaś dają dziesięcinę po sexagenie groszy (równowartość 1 kopy) i mierze owsa z łanu, plebanowi w Witoni, kolędę dają po groszu z łanu.

 Co ciekawe stan płacenia dziesięciny proboszczowi w Mazewie utrzymał się aż do roku 1844, kiedy to ówczesny dzierżawca Mazewa, Wacław Aleksander Maciejowski przy opisaniu historii Mazewa wymienia dziesięcinę romartowską w zbożu pobieraną przez proboszcza Mazewskiego

 

Regestra poborowe z 1576 r. wymieniają Romarthovo cały czas jako wieś duchowną, posiadająca 11 łanów, 4 łany puste (lub opuszczone).Wójt Benedykt Wolski posiada 3 łany, 3 zagrodników, 1 rzemieślnika oraz 15 osadników.

 Co ciekawe przykładowo w 1521 roku, dziesięcinę snopową i pieniężną wieś Romartovo jako własność archikolegiaty łęczyckiej (czyli Tumu) przekazywało nie do najbliższego sobie kościoła we Witoni lecz do kościoła Mazewskiego (oddalonego o dobre 20 km)

Około 1589-1591 r. na mocy postanowienia arcybiskupa Stanisława Karnkowskiego, wieś Romartów oraz Mazew, należące wówczas do prałatury kustosza łęczyckiego przeszły na uposażenie i utrzymanie seminarium w Kaliszu, należącego do archidiecezji gnieźnieńskiej. Na uposażenie tegoż kolegium przeszła także wieś arcybiskupia Łęka w kluczu piątkowskim.

?[?]ad duas villas Mazowo et Romarthowo a Custodia Lanciciensi de Sancte Sedis Apostolicae  consensu in usum, proprietatem et dominium preadictii Seminaria nostri conversas, villam mensae nostrae Archiepiscopolis Lenka vulgariter nuncupatam Clavis Piątkoviensis  ?

W 1788 posesorami Romartowa była rodzina Molskich - Stefan i Marcjanna. W 1821 rządową wieś dzierżawi Leon Stępowski vel Stempowski. Jego wuj Franciszek posiadał w tym czasie Szamów. W 1833 wieś dzierżawi Tybercy Trzciński i Marianna domo Mazowiecka.

Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego wymienia Romartów jako dwie kolonie:

- pierwsza posiada 50 domów, 415 mieszkańców;

- druga posiada 8 domów i 70 mieszkańców

 

W 1827 r. było tu 35 domów, 295 mieszkańców, wieś należała do parafii Witonia, w gminie Topola.

Spis Obywateli Ziemskich Królestwa Polskiego z 1909 r. podaje że właścicielem folwarku był Kura Jan.

 

Na terenie wsi istnieje cmentarz ewangelicki, obecnie zaniedbany.

Odkryte na terenie wsi ślady osadnictwa wskazują na jej znacznie dawniejsze zasiedlenie. Z okresu neolitu znane jest obozowisko kultury pucharów lejkowatych (okres trwania tej kultury to w przybliżeniu lata 4460-2900 p. n.e.) z Romartowa - Simoni. Intensywniejsze pozostałości osad i cmentarzysk pochodzą z epoki brązu.

 

 

 

 

• Romartów ok.1800 r. Romartów ok.1800 r.
•  

View the embedded image gallery online at:
https://witonia-historia.nsfera.pl/section-blog.html?start=5#sigProGalleria8215e1494e

 

---------------------------------------------------------

Bibliografia

1. Jan Korytkowski,?Arcybiskupi Gnieźnieńscy" T. 3 str. 477

2. W.A.Maciejowski. Mazew - przyczyna do historyi wiejskich i miejskich osad .1857

 

Szczegóły

Administrator

Nadrzędna kategoria: witonia

Opublikowano: 18 marzec 2010

Utworzono: 18 marzec 2010

Poprawiono: 15 grudzień 2018

Odsłony: 5117

 

 

Dzieje Osędowic

 

 

 

Wieś, własność szlachecka istniała na pewno już w XIV w. W księgach sądowych łęczyckich miejscowość wymieniana jest jako Ossandouice, Ossedovice, Osandovicze, Ossandouo. Nazwa wywodzi się prawdopodobnie od pierwszych właścicieli wsi - Ossędowskich  lub Osendowskich herbu  Lis.

Pierwszy zapis z roku 1386 roku  podaje Jana z Osędowic (Johannes do Ossandouice) jako świadka w sporze pomiędzy Michałem z Szamowa a Janem Ponande. Księgi ponadto w latach 1385-1419 wymieniają jeszcze Mikołaja, Pawła, Tomasza, Wojciecha, Macieja, Franka, Magdalene i Piotra z Osędowic.

Wieś pierwotnie graniczyła z Szamowem i sięgała aż do Gołocic. Z Osędowic w samodzielną osadę wyodrębniły się Janice. Ok. 1415 r. istniał tu las zwany Struga i Łęg. Ziemię w Osędowicach w 1415 r. posiadał Jan z Gawron, który rozdzielał tę osadę od Gołocic.

 

W 1481 r. Tomasz z Osędowic miał za żonę Anne Szamowską, siostrę rodzoną braci: Stanisława Szamowskiego, plebana w Pszczonowie koło Łowicza oraz Jana Szamowskiego kasztelana konarskiego łęczyckiego. Bracia  mieli jej wypłacić posag wynoszący zaledwie 20 kop groszy.

Według Liber Beneficum Łaskiego, w XVI w. Ossandovice - wieś należąca do parafii Sławoszew, należała do grupy wsi szlacheckich pozbawionych kmieci. Dziesięcina płacona była proboszczowi w Sławoszewie.

 

Według regestr poborowych z 1576 r. Osędowice należały do Pawła i Mikołaja Ossędowskich Szadlibotów posiadających 1 łan (zależnie: łan mały- 16ha lub duży -24ha), Augusta i Mikołaja Ossędowskich Kozłowiczów posiadających 1 łan i 1 zagrodnika. Z czesci  łanu Jadwigi Ossędowskiej dzierżawę płaci Walenty Borowski.

1,5 łana należy do Jana Szamowskiego kasztelana brzezińskiego,właściciela min. Szamowa, Oraczewa. W tym czasie także do Pawła i Mikołaja Ossedowskich należy też ? łana w Szamowie.

 

W 1627-28 Ossedowski ustanawia swoich plenipotentów (pełnomocników). Wymieniany jest Mikołaj Ossedowski i jego syn Maciej, oraz Joanna Grodzynska lub Grodzińska wdowa po Łukaszu Osedowskim.

W 1696 roku, na podstawie relacji ze spisu inwentarza (patrz poniżej) możemy wywnioskować że właścicielami lub posesorami są Gajewski i Janicki (prawdopodobnie właściciel Janic), których podpisy widnieją pod relacją.

Wiadomo ze na początku XVIII w. Osędowice (wraz majatkiem Ktery), były własnością Szamowskich. Wieś jest bowiem są wymieniana jako posag Heleny Szamowskiej córki Jana Szamowskiego kasztelana gostynińskiego, która w 1706 r. wychodzi za mąż za Jana  z Dowojnów Sołłohuba. Następnie ok 1749 r. Osędowice przechodzą na własność syna Helleny z Szamowskich Sołłohubowej - Antoniego Sołłohuba herbu Prawdzic (czytaj więcej ...).

Relacja w księgach grodzkich łęczyckich z 1706 r. potwierdza ten fakt (czyt. poniżej).

Zapis oblatowany w księgach ziemskich łęczyckich z 1752 r. mającego miejsce zjazdu w Osędowicach, dokonany w obecności Józefa Antoniego Dowojny Sołłohuba tytulowanego wojewodą witebskim oraz starostą sannickim wraz z osobistym komisarzem generalnym Józefem Moraczewskim, oraz Sebastianem i Anną z Chełstowskich Malewską małżeństwem z Oporowa, obecnym posesorom Osędowic.

Wspomniany Józef Dowojna Sołłohub (ur. 1709, zm. 1781)brat Antoniego gen. altyrelii litewskiej, był synem Jana Sołłohuba i Szamowskiej, pełnił funkcję kasztelana żmudzkiego 1742-1748, kasztelana następnie wojewodya witebskiego, starosty sannickiego,  odznaczony Orderem Orła Białego w 1750.

 

 

Według Regestrów Diecezjów Franciszka Czajkowskiego z 1783 roku, właścicielem lub posesorem Osędowic był Bonawentura Kurowski.

 

 

W 1827 r. (wg. Tabeli Miast, Wsi i Osad Królestwa Polskiego) wieś posiadała 10 domów, 107 mieszkańców.

Według Słownika Geograficznego wieś Osędowice należąca do gm. Mazew w parafii Witonia ma 11 domów, 113 mieszkańców. Folwark liczy 3 domy i 10 mieszkańców.

W 1912 r. folwark Osędowice mający 237 mórg i 99 prętów (ok. 134 ha) wg. Przewodnika po Guberni Kaliskiej z tego roku był w posiadaniu Michała i Feliksa Fijałkowskich, mających także przyznanej przez Towarzystwo Kredytowe Ziemskie pożyczki w wysokości 33360 zł.

Według Księgi Adresowej Polski z lat 1928-1934 właścicielami folwarku byli kolejno: Fijałkowski Marian, Jeziorański Józef. Ostatnim zarządcom majątku przed reformą po II wojnie światowej był Kuśmider (lub Kośmider) .

• Gilly ok.1800 r. Gilly ok.1800 r.
• Ok 1940 r. Ok 1940 r.
•  

View the embedded image gallery online at:
https://witonia-historia.nsfera.pl/section-blog.html?start=5#sigProGalleria3d6d773a4f

• Title Title
•  

View the embedded image gallery online at:
https://witonia-historia.nsfera.pl/section-blog.html?start=5#sigProGalleria11fe931e9a

Herbarza Kacpra Niesieckiego, wśród polskich rodów szlacheckich pieczętujących się herbem Lis, wymienia min. Osędowskich (Ossedowskich). Herbarz Seweryna Uruskiego wymienia:

"Mikołaj i Stefan 1598, Wojciech komornik ziemski buski 1607 r.Barbara żona Wojciecha Cielewicza 1625 r. Stanisław Akademik krakowski, autor i poeta w końcu 1640 r.Stanisław kanonik krakowski um.1680 r. N.elektor (osoba posiadająca prawa wyborcze) 1669 z woj. sieradzkiego. Franciszek, syn Jana elektor z woj. łęczyckiego 1697 r., Ludwik dziedzic Zakrzewa 1720 r. Ludwik syn N. łowczego inflanckiego 1774 r."

Polski Słownik Biograficzny wymienia Stanisława Ossędowskiego (Osędowskiego) h. Lis, urodzonego w Dzierżawach (obecnie w pow. poddębickim w gm. Wartkowice) w diec. gnieźnieńskiej, syna Tomasza, ok. 1598r. akademika krakowskiego, profesora prawa, poetę zmarł ok. 1698 r. Można tylko przypuszczać że mógł być to potomek Ossędowskich z Osędowic.

Żychliński w swym herbarzu od hasłem Bagniewskich, wymienia Teofile Bagniewską I-mo voto Wojciecha Bagniewskiego h.Pomian (z domu Osłowską) która w 1688 r. w zapiskach trybunał piotrkowskiego  była drugą żoną Teofila Osędowskiego.

 

Teki Dworzaczka pod hasłem Osędowscy h. Lis przynoszą nam takie informacje:
Osędowscy h. Lis. Mikołaj w r. 1622 kwitował Katarzynę z Dzierżanowskich, 1-o v. Jarochowską, 2-o v. Nerską, matkę Melchiora i Marianny Jarochowskich, z zobowiązania danego w grodzie łęczyckim (I. Kal. 88a s. 861). Piotr, ekonom kasztelana przemęckiego, i Agnieszka, rodzice Wojciecha, ochrzszcz. 23 IV 1645 r. (LB Nowe Miasto). Jan, syn zmarłego Piotra, na połowie swych dóbr, a przede wszystkim na sumie 3.000 złp. zapisanej sobie przez Zofię z Szyszkowskich Rzuchowską sposobem zastawu na częściach Skarszewa Małego i Chrostowa w powiecie kaliskim w r. 1466 oprawił posag 1.000 złp. żonie Zofii Woluskiej (?) (R. Kal. 2 k. 204v). Janowi w r. 1669 roborował skrypt Franciszek Bieniecki (I. Kal. 129 s. 23). Franciszek w r. 1685 sumę zapisaną niegdyś przez już zmarłą Krystynę z Gomolińskich, 1-o v. Szypowską, 2-o v. Tomicką, cedował dzieciom jej: Marcinowi, Ewie, Mariannie i Annie Szypowskim (ib. 143 s. 210). Piotr i Barbara, rodzice Antoniego Jakuba, ochrzczona 24 VII 1702 r. (LB Św. Wawrzyniec, Gniezno). Marcin, nie żyjący już w r. 1714, kiedy występowała wdowa po nim, Wiktoria Kobierzycka, żona 1-o v. Władysława Porczyńskiego (I. Kal. 159 s. 352). Żyła jeszcze ta Wiktoria w r. 1716 (I. Kon. 73 k. 392v).

Grodzkie i ziemskie > Kalisz > Rezygnacje, XVI wiek; 496 (Nr. 2) 1666
Jan Osędowski, s. olim Piotra Osędowskiego, na 1/2 dóbr a gł. na s. 3. 000 złp. zap. sobie spos. zast. przez Zofię z Szyszkowskich Rzuchowską na cz-ch wsi Skarszewo M. i Chrostowo (?), zap. pos. 1. 000 złp. ż. Annie Wolnskiej (?) (f. 204v)

Grodzkie i ziemskie > Kalisz > Inskrypcje > XVII/XVIII wiek; 2308 (Nr. 143) 1685
Franciszek Osędowski, s. 2. 000 zł. przez ol. Krystynę Gomolińską ż. 1-o v. ol. Wojc. Szypowskiego, 2-o v. ż. Marcina Trzebickiego zapis. ced. Marcinowi, Ewie, Mariannie i Annie Sz-im, dzieciom ol. Wojc. (p. 210)

4331 (Nr. 159) 1714 - Michał Niwski i Maria Kwiatkowska małżenstwo ona mocą swych praw pani wsi Szadek z I strony i Wiktorja Kobierzycka, wdowa po zmarlym Władysławie Porczyńskim i 2-o v. po zmarlym Marcinie Osędowskim i jej syn Adam Porczynskiego w imieniu swoim i Aleksandra Porczynskiego syna i brata swego komplanacje

Grodzkie i ziemskie > Konin; 12435 (Nr. 73) 1716
G. Michał Niwski w im. sw. i ż. Marianny Kwiatkowskiej kwit. Wiktorię z Kobierzyckich Ossędowską matkę, wdowę, oraz Aleksandra, Adama, Franciszek Porczyńskich jej 1-o v. zrodzone dzieci (f. 392) Wiktorja Kob. ż. niegdyś żyjacego Władysława Porcz., 2-o v. niegdyś żyjacego. Marcina Ossędowskiego (f. 392v)

 

Niewątpliwie na uwagę zasługuje fakt, iż z Osędowicami swoje wspomnienia łączył Jan Nowak Jeziorański (prawdziwe imię to Zdzisław Antoni), który odwiedzał tutaj swojego stryja Józefa Jeziorańskiego, który w 1930 był właścicielem folwarku w Osędowicach (Książka adresowa Polski z 1930 r).

Tak oto wspomina tu swój pobyt:

"Najszczęśliwsze były wigilie mojego dzieciństwa, przeżywane w typowej atmosferze starego, polskiego dworku mojego stryja w Osędowicach murowanych pod Łęczycą. Pamiętam ten nastrój. Tradycyjny rytuał wigilijny był wiernie zachowywany. Zupa grzybowa albo barszcz, wreszcie wspaniałe kluski z makiem i na koniec ryba w galarecie. Później, w dość licznym gronie rodzinnym, zbieraliśmy się pod choinką, obdarowywaliśmy się upominkami, śpiewaliśmy kolędy, a na końcu jechaliśmy sankami do kościółka w Witoni. Wyprawa na Pasterkę przypominała kulig, bo sanek jechało dużo, brzęczały dzwonki, a po obu stronach drogi szli ludzie ze wsi. Kościółek pamiętam rozświetlony, wypełniony po brzegi tłumem wiernych śpiewających polskie kolędy. To były niezapomniane przeżycia."

 Ojciec Wacław Adam urodził się w 1869 roku w miejscowości Piaski k.Łęczycy. Ochrzczony w pobliskim  Grabowie. Jego rodzicami byli Stanisław i Jadwiga Kurzeniecka. Wacław zmarł w 1914 roku. Jan Nowak  Jeziorański miał wówczas 4 lata.

 

Inwentarze. Księgi Ziemskie Łęczyckie Relacje

 

Opisy folwarku i dworu

 Inwentarz budynków i zasiewków według ktorego wieś Osędowice w obecności Ich Mościów Panów przyjaciół niżej podpisanych od Ich Mościów Panów Mniewskich Małżonków ... fundo spisany w roku 1696 r.

 "Dwór stary, bardzo zły, na którym wierzch słomiany z poszyciem, połamany już się wali. Izba pierwsza do pomieszkania, w której okien cztery powybijanych, papierem pozalipianych deskami pozabijanich. Piec bardzo zły popadany z fundamentem y na ziemie urwać nim .... .Z izby tej alkierz bez pieca przybudowany, w nim okien bywało 3trzy, a teraz pozabijane tylko jednego[..] z tego alkierza sionka, z sionki komora[...]. Z podwórza w tym budynku pod snopkami przed izbą zwyż opisany sień w niej kociełek wlepiony do robienia piwa. Z tej sieni jednej drzwi, drugie do izby ciemnej piekarnianej gdzie pastuszka mieszka, w której piec, trzecie drzwi na gorę całe pustą. Stodoła całą spustoszona z poszyciem w dwojgu bojowiskach i dwojga wrotniach połamanych [...] podpory trzymają. Spichlerz w jednej stodole i ten się wali. Obory z żerdzi budowane bardzo złe, murek na nich połamany i poszycia złego... chlewkami do dwora przystawionych z chrustu dwa. Na podwórku gołe drzewo stoi, sama izba gdzie piekarnia bywała

Budynki chłopskie

Pierwsza chałupa w której mieszka Sikora ogrodnik potrzebuje naprawy, do niej należy ... chruściana i obórka zła chruściana. Druga chałupka zagrodnik w niej mieszka, bardzo zła, wali się, do niej stodółka należy, chlew chruściany, trzecia chałupka w niej mieszka Stasiek zagrodnik, zła prawie się wali do niej stodoła chruściana, czwarta chałupa pusta, zła, w niej mieszka Marcin kmieć, do tej chałupy stodółki dwie, jedna nowa druga stara, zła chruściana i chlew. W piątej chałupie naprawnej mieszka Jędrzej Piejka, zagrodnik, do której chałupy stodoła chruściana dobra i chlew jeden.

Zasiewki Dworskie

W oziminie składów ... na żyto chłopu Piejce na tejże sztuce odebrano owsem zasiane, składów 11 które odłogiem leżą [...]Janicach odłogiem zostawiono [...] które odłogiem leżą w jarzynie.

Działo się w Osędowicach. Na końcu podpisy: Kazimierz Gajewski, Józef Janicki trzymaną ręką

 

 

Prothocollum relationum  (relacja) z 1706 r. opisuje:

"Inwentarz spisany na gruncie przy przyjacielach opisanych jako ich Mści. Panowie Topolscy małżonkowie (odbierają?) te dobra według opis prawa z Jego Mści. Panem Szamowskim dziedzicem tych dóbr Osędowicz.

Naprzód ... według opisanego prawa między ich Mość-mi. Ich mości Panowie Szamowscy nie bronią ich Mścią Panom Topolskim ... dwór odbierają bardzo zrujnowany naprzód w niem drzwi dwa na biegunach do kuchni ... podłogi na tej sieni nie masz, kumin potrzeba naprawy, gliną i snopkiem popierany zły, sieni drzwi do izby na zawiasach, klamki u nich były . Izbie konewnik prosty, drzwiczki do tego konewnika na zawiasach, w tej izbie ani okien ani ław nie ma, piec w tej izbie z gliny ulepiony więc kedy kafelek kuminek prosty który ratunku potrzebuje tak że i krzynka zła. Z tej izby jest budynek przystawny który bardzo zrujnowany jest z gruntu trzeba dach dać, rynnę także, w którym budynku przystawionym jest izdebka, w której izbie okien nie masz zadnych, tylko trzecie oprawne, w tej izdebce drzwi na zawiasach, piec polewany bardzo zły, kuminek także z tej izdebki na której sionce podłogi nie masz tylko ...komórka, połowy podłogi nie masz , okno w tej komorze złe w drewno oprawne, z tej sionki drzwi na dwór, przy których drzwiach nie masz ani zamków ani klamek.

Podwórze koło dwora chrustem ogrodzone, wrót do niego nie masz, w tym podwórzu chlewy zrujnowane zrujnowane, stajenka z chrustu upleciona, obora pusta zła ani płotów ani ... nie masz. Stodułka na drzewo pobudowana, zła naprawy potrzebuje bo tylko na podporach, u tej stodoły spichlerz naprawy potrzebuje, w którym dworze ich Mość odbierają ani bydła żadnego i na dworze ogrody nie pozasiewany.

Robocizna poddaństwa

Naprzód kmieć Stanisław Płócienniczak ma dworską załogę, 4 (pary) koni, którego woza nie ma bo jeszcze Imć. P. Topolskiego tego konia wzięto, ani woza ani krowy nie ma, ten kmieć powinien robić w tydzień 5 dni dwojgiem tylko dzień jego w tydzień jako i przedtem rabiał.

Zagrodnicy

którzy powinni po 5 dni w tydzień robić dwóch który nie mają żadnej załogi ale ich pole wydzielone, mianowicie Jan sobie obsiał tylko załogi nie ma, Tomek ten nie ma żadnej załogi ani... temu trzeba dać na folwarku pańskim chałupę starą która potrzebuje naprawy, ten że Tomek chałupy nie ma, któremu trzeba pobudować nową. Podpisy: Adam Gozdowski, Franciszek Chmielecki, Kazimierz Rylski, następnie w tekście po łacinie wymieniane są nazwiska Andreas Topolski, Paulus Szamowski bonorum Osędowice.

 

 

 

 

 

 

---------------------------------------------------------

Bibliografia

1.Księgi grodzkie łęczyckie, Castr. Lanc.rel. 172, 182.[AGAD]

2.Polski Słownik Biograficzny T. 40/2 (Sołłohub)

3.Polski Słownik Biograficzny T. 24 (Ossędowski)

4. Książka adresowa Polski z 1926 i 1930 r.

5. http://goscniedzielny.wiara.pl/

6. Złota księga szlachty polskiej. R. 24

7. Polski Słownik Biograficzny T. 46/4 zeszyt 191 str. 590 (Szamowski)

8. Seweryn Uruski Rodzina.Herbarz Szlachty Polskiej T.XIII

9. T. Nowak. "Własność ziemska w czasach Władysława Jagiełły"

 

 

Szczegóły

Administrator

Nadrzędna kategoria: witonia

Opublikowano: 18 marzec 2010

Utworzono: 18 marzec 2010

Poprawiono: 21 październik 2019

Odsłony: 12033

 

Dzieje Wargawy Starej oraz Wargawy Małej

 

 

 

Wieś, własność szlachecka najwcześniej wzmiankowana w XIV wieku w Księgach Sądowych miasta Łęczycy, wymieniana wtedy jako Wargaua, Wargavi, Vargaua. Nazwa prawdopodobnie pochodzi od pierwszych właścicieli wsi - Wargawskich herbu Rola. Pierwsza wzmianka o wsi z roku 1388 opisuje niejakiego Przybysława z Wargawy (Przibislai de Wargawa) który staje w sądzie przeciwko Piotrowi z Woli Oporowskiej, powołując jako świadków min. Pawła z Osędowic (Paulus de Otosandowicze), Rafała z Kencerzyna (Raphael de Kanczerzino miejscowość już nie istniejąca, w pobliżu Daszyny) oraz Kelianus de Upale. (K.S. T 1,751) Dalsze zapiski w księgach sądowych do roku 1419, wymieniają też inne osoby podające się z Wargawy: min. Mikołaja, Przybigniewa (Przibigneus), Przybysława, Pachne, Seczka, Jana, Jarosława, Stanisława.  W 1397 r. wymieniany jest Vilczko dziedzic Wargawy (Vilczko heres de Wargaua).

Około 1397 r. Wojciech z pobliskiego Szamowa kupił działy w Wargawie za 40 grzywien groszy praskich. Pisał się następnie z Wargawy, uczestnicząc w 1405 r. w sprawach granicznych dotyczących tej wsi. Identyfikować go można z Wojciechem Budkiem z Wargawy, po którym w 1415 r. występowała wdowa Grzymka wraz z dziećmi. (ZŁ. 4 k.464)

Niewątpliwie na na uwagę zasługuje zapiska w księgach sądowych z 1398 roku.

W Łęczycy stawiają sie: Przybigniew z jednej strony, Aleksander z drugiej oraz Jan, Jakusz i Stanisław z trzeciej którzy zeznali wobec Jana, starosty łęczyckiego i oleśnickiego, że podzielili między siebie dziedzictwo in villa Wargawa, na trzy części. [KS.II.5719]. Od tej pory można mówić o powstaniu 3 odrębnych punktów osadniczych noszących jednak wspólne główne miano. Może być to początek powstania :Wargawy Młodej, Wargawy Starej, oraz nie istniejacej obecnie administracyjnie Wargawy zwanej Budki

 

Nota, quod venientes nobiles de Wargawa: Pribigneus de una parte, Alexander ex altera parte, Johannes, Jacussius et Stanislaus filiastri premissorum de tercia parte, ordinaverunt inter se coram dno Johanne Oleszniciensi et capitaneo Lanciciensis benivole, quod debent dividere hereditatem in villa Wargawa ad tres partes[...]?

 

Prawdopodobnie ten że sam Przybigniew w 1417 r. świadczy przy odwołaniu nagany szlachectwa Piotra z Goszczynna:

 

 

W 1432 r. Przybysław z Wargawy clenodia: Rolany (godła herbowego Rola) wraz z Stefanem z Łąkoszyna, świadczy w Łęczycy,  przy oczyszczeniu szlachectwa Mikołaja z Dobna Występują też dziedzice Kaszew oraz miejscowości Wały k.Kutna

 

12 maja 1487 r. Kazimierz Jagiellończyk wydał zezwolenie Janowi Szamowskiemu z Szamowa, ówczesnemu kasztelanowi konarskiemu, prawdopodobnie ówczesnemu właścicielowi na przeniesienie Wargawy na tzw. prawo niemieckie:

"Joanni Schamowsky, castellano Conariensi, datum est ius theutonicum super villas ipsius Schamowo et Wargawa, in terra et districtu Lanciciensi sitas."

 

 Ponieważ na początku XVI w. znamy 3 osady (leżące w bliskim sąsiedztwie) o tej nazwie , nie wiemy która o którą z nich chodzi. O wspomnianej lokacji tak oto pisze S.M. Zajaczkowski w swej pracy dt. lokacji osad wiejskich na  prawie niemieckim na obszarze powiatu łęczyckiego:

"J. Łaski w lustracji dóbr kościelnych (Liber Beneficiorum), na terenie parafii Witonia wymienił Wargawę Budek, oraz Wargawę podwójną - duplex. Jedną z tych ostatnich opatrzył dodatkowym mianem stara (antiqua), Nyrskj. W wykazach poborowych z 1576 r. wymieniono tylko 2 osady leżące na terenie parafii witońskiej o nazwie Wargawa, przy czym jedną była Wargawa Dutky albo Budek, drugą zaś Wargawa Stara. Wargawa Stara zwana tez Wielką wzmiankowana w źródłach z końca XV w. W 1492 r. źródła wymieniły Marcina z Wargawy zwanego Budek (Ziemskie Łęczyckie, 15). Od jego przydomka posiadana przezeń wieś wzięła swoje drugie miano. Po wspomnianym wyżej podziale wsi na 3 części, nasuwa się pytanie do której Wargawy miało odnosić się wspomniane wyżej zezwolenie monarsze. Wzmiankowana zapiska z 1492 r. wymieniająca Marcina Budka pozwala przyjąć, iż w jego rękach znajdowała się Wargawa Budek. Ten Marcin pełnił wówczas funkcję współarbitra w sprawie toczonej pomiędzy znanym kasztelanem konarskim Janem z Szamowa, który był wtedy burgrabią łęczyckim, i jego żoną Elżbieta, a inną panią noszącą to samo imię. Ta druga z kolei Elżbieta była małżonką Stanisława Nirskiego, który pisał się z Wargawy Wielkiej; był on więc jej właścicielem lub współwłaścicielem. Może więc Jan Szamowski dzierżył Wargawę zwaną przez J. Łaskiego "Nirskj". Co prawda nazwisko Stanisława  Nirski, każe przypuszczać iż to on wywodził się ze wspomnianej ostatnio wsi. Sprawa jest więc ciężka do rozstrzygnięcia. Jednak omawiane punkt osadniczy będący własnością kasztelana konarskiego nie doczekały się formalnej lokacji na prawie niemieckim. Dane z XVI w. nie przekazały bowiem wiadomości, iż w jakiejkolwiek z istniejących wówczas Wargaw funkcjonował sołtys lub znajdowały się pola należące do uposażenia sołectwa."

Następnym dokumentem w którym jest wymieniana Wargawa, są lustracje dóbr archidiecezji gnieźnieńskiej z lat 1511-1523 (Liber Beneficiorum, Łaskiego) , które wymieniają Wargowo Budkhy, Varga Antiqua (Stara), Wargowo Duplex (Podwójna) jako wsie należące do parafii Witonia. Dwie pierwsze dawały dziesięcinę z łanów folwarcznych i kmiecych plebanowi w Witoni, ostatnia dawała tylko z folwarku, zaś kmiecie oddawali diecezji łęczyckiej.

 

Według regestr poborowych z 1576 r. Wargawa Stara (Antiqua) własność Bartłomieja Szamowskiego posiada 9 łanów, karczme, 1 łan pusty (desertatus), 8 osadników lub kmieci.

Wargawa Dutky, w części własność Mateusza Jarochowskiego posiadającego 2 łany, 2 zagrodników, karczmę, 2 rzemieślników, 2 osadników. W drugiej części należy do Jana Szamowskiego, kasztelana brzezińskiego posiadającego 7 łanów, karczmę.

Wargawa Budki (Wargava Budek) jest w posiadaniu Jadwigi Wargawskiej, która płaci z 1 łanu, 1 zagrodnika.

 

---

Wargawka alias Wargawa Młoda czyli Mała

 

Wargawa Mała na przestrzeni lat 1750-1830 miała kilku właścicieli posiadających tu swoje działy. Byli nimi min.  Szołajscy, Stępowscy, Gajewscy. Rejestr  ks. Franciszka Czajkowskiego, zawierający spisu właścicieli i posesorów dóbr ziemskich z lat 1783-1784 prócz Szołajski wymienia także rodzinę Skrzyńskich (błędnie zapisanych jako Skrzyneckich).

 

Skrzyńscy herbu Zaremba

W latach 1774-1783  Wargawke zamieszkiwał bracia Skrzyńscy: Adam i Józef. Nie ustaliłem ich formy własności tych dóbr. Niewątpliwym faktem jest że byli najstarszymi synami Stefana Skrzyńskiego, cześnika orłowskiego (łęczyckiego). Adam  był synem Stefana i jego pierwszej żony Barbary Szołayskiej. Józef pochodził z drugiego związku Stefana z Rozalią Kuczyńską (Kucińską) z Gledzianówka. Skrzyńscy przybyli do Wargawki z Obidówka w sąsiedniej parafii Strzegocin. Stefan zmarł przed 1764 rokiem. Najstarszy syn Adam zmarł bezdzietnie w 1783 r. w Wargawce w wieku 37 lat.

Żoną wspomnianego Józefa Skrzyńskiego była Katarzyna Rupniewska. W Wargawce przychodzą na świat synowie: Kajetan, zmarły młodo, Eustachy Wincenty oraz Piotr (Paweł?). 1780 roku Józef i Katarzyna opuszczają Wargawkę i przenoszą się do Dąbrówki Wielkiej (pow. Zgierz), nastepnie do Trzcianki i ostatecznie osiadają w Niesułkowie gdzie zamieszkują pozostali bracia Józefa - Teodor oraz Kazimierz. Wiecej o Skrzyńskich czytaj …

Szołajscy vel Szałajscy

Około 1750 roku właścicielem cząstki Wargawy Małej był niejaki Józef Szołajski, któremu zastaw dzierżawny w tym czasie płacił  Franciszek Żuchowski (Zuchowski?). (Ł.G.Insk 366). W późniejszym czasie tj.  w 1762 r. występuje Stanisław Szołajski. Synem jego był Szymon urodzony w 1764 roku. Nastepnie część Wargawy Młodej znajduje się w rękach Antoniego Szołayskiego. Ze związku Antoniego z Marianna domo Drzewiecką, w 1793 roku w Wargawce przychodzi na świat córka Teodora . Ich syn Jan żonaty z Marianną z Szaniorowskich (Szanierów) . W 1827 Jan Szołajski dziedzic cześci Wargawy Małej (Wargawki) świadkuje przy narodzinach syna Tomasza Siewierskiego, wówczas dzierżawcy części Wargawki i Matyldy z Jerzmanowskich. Ostatecznie Szołajscy po roku 1832 opuszczają Wargawkę i przenoszą się do Dąbrówek w pow. zgierskim.

 

Stępowscy i Gajewscy

Od 1790 roku druga część Wargawy Małej należała do rodziny Stępowskich. Byli to Wiktor i Elżbieta Łobodzka właściciele także sąsiedniego Szamowa części lit. "A". Tak na marginesie blisko spowinowaceni ze sobą Stępowscy w tym czasie osiadli  min: w Węglewicach (Wojciech Stępowski brat Wiktora z żoną Salomea Łobodzką),  Romartowie gdzie w 1821 r. wieś dzierżawił Leon, brat Wiktora Stanisław dziedzic Srebrnej w pow. łęczyckim, brat Marceli dziedzic Bowętowa, syn Wiktora - Karol właściciel Glinnika w pow. brzezińskim w gminie Waliszew.

Po Wiktorze Stępowskim Wargawka przeszła na córkę Dorotę. W 1811 roku we Witoni Dorota bierze ślub z Franciszkiem Gajewskim, 46 letnim wdowcem, wówczas dzierżawcą wsi Barłogi.  W Wargawce w latach 1813-25  przychodzą na świat  ich dzieci: czterech synów i córka. W 1826 Gajewscy wypuszczają majątek w dzierżawę.  Gazeta Korrespondenta Warszawskiego i Zagranicznego informuje:

" Wargawa młoda, część pierwsza w Powiecie i Obwodzie Łęczyckim, Województwie Mazowieckim położona, Doroty z Stępowskich i Franciszka małżonków Gajewskich dziedzicznie przynależąca, gruntu ornego prócz łąk, zarośli i pastwisk trzy włóki mniej lub więcej obejmująca, mająca wysiewu ozimego korcy 45, z której czystej intraty jako to: propinacyi i owczarza złp. 650 rachować można: wraz zabudowaniami, robocizna, czynszami, inwentarzem do gruntu przywiązanymi w trzech letnią dzierżawną Possessyą od S. Jana Chrzciciela r.b. Zaczynać, a w tym że samym czasie 1829 r. kończyć się mająca, w drodze publicznej licytacyi, w terminie 5 czerwca 1826 r. przed Mikołajem Szczawińskim Rejentem Powiatu Łęczyckiego w mieście Obwodowym Łęczycy w iego Kancellaryi o godzinie 10 z rana oznaczonym wypuszczoną zostanie ? Licytacya od summy takiej jaką pierwszy licytant zaoferuje, zaczynać się będzie. Akta zajęcia, warunki licytacyjne i wyciąg podatków w Kancelaryi rzeczonego Rejenta przejrzane by mogą. O czem się publiczność zawiadamia.Łęczyca d. 10 kwietnia 1826 roku."

Niestety nie pomaga to zadłużonemu majątkowi i 1828 poddany jest  licytacji. W wyniku utraty majątku Gajewscy przenoszą się do Łęczycy. Fanciszek Gajewski umiera  w 1837 r. w Bolimowie

Wśród dzierżawców Wargawki można wymienić min.  Pawła Siewierskiego męża Zofii z Dzierzbickich, jego następcy syna Tomasza Siewierskiego z żoną Matylda Jerzmanowską (lata 1822-1828) , Edwarda Wyrembowskiego (lata 1829-32) który przed Wargawką dzierżawił  Gąsiorów w gminie Mazew. Żoną Edwarda była Zofia Skrzynecka córka Wojciecha dziedzica Kozub i Marianny z Kossowskich.

Wargawę małą w latach 1755-1795 zamieszkiwała też szlachecka rodzina Korycińskich. Aleksander Koryciński mąż Zofi Szałajskiej (Szołajskiej?). Jan Koryciński który w 1777 slubuje z Justyną Jankowską, córką Mateusza z sąsiedniego Szamowa właściciela połowy wsi.  W 1771 odbył się ślub Petronelli Korycińskiej z Michałem Gostkowskim, na którym świadkowali Jan Głębocki kasztelan kruszwicki z Wroczyn i Nobilis Bonawentura Kamiński z Wargawy Starej drugi mąż Teresy Drwalewskiej dziedziczki Wargawy Starej.

   

• 
•  

View the embedded image gallery online at:
https://witonia-historia.nsfera.pl/section-blog.html?start=5#sigProGalleriac55b8b9234

Niesiołowscy herbu Korzbok

Ostatnimi właścicielami Wargawki przed parcelacją dóbr w 1908 roku przez dwa pokolenia była rodzina Niesiołowskich. Po krótce pragnę przedstawić bliżej ich losy. Pierwszym z rodu Niesiołowskich który osiadł w Wargawce był Franciszek. Rodzice Franciszka - Mateusz i Kunegunda z Skrzyńskich pochodzili z Jastrzębi w parafii Sokołów w powiecie gostynińskim. Franciszek urodził się tam w 1816 roku, był jedynym synem Mateusza i jego drugie żony Kunegundy. Warto tu wspomnień o tym że Kunegunda Skrzyńska była córką Marcelego Skrzyńskiego i Małgorzaty Łączowskiej/Łączyńskiej. Z kolei Marceli to syn Stefana i Rozalji Kucińskiej z Obidówka. Od 1770 do 1780 roku bracie Marcelego Skrzynscy zamieszkiwali Wargawkę. Można wiec powiedzieć że po prawie stu latach Skrzyńscy powrócili w swoje strony. Przed 1857 Franciszek staje się właścicielm Wargawki lub jej części. Pierwszą żoną Franciszka  była Natalia Rudnicka córka Tomasza i Felicjanny z Szamowskich dziedziców sąsiedniego Szamowa. Ślub miał miejsce w Warszawie w 1857 roku. Niestety ich szczęście nie trwało długo. W rok po slubie w wieku 24 lat umiera Natalia, a 3 lata później ich jedyny syn Miron.  Drugą żoną Franciszka została Włodzimira Byszewska, córka Romualda i Emilii z domu Hewell, dziedziców wsi Kotków w gminie Grabów. Slub miał miejsce w Łęczycy w 1865 roku. Dzieci to: Miron (1868 r.), Józef (1869) i Jadwiga (1872) .

W 1871 roku przed Heroldią Królestwa Polskiego Franciszek przeprowadził wywód szlachectwa w której udowodnił swoje pochodzenie od Mateusza i Kunegundy ze Skrzyńskich. Wywód sięgał aż do roku 1621 począwszy od swego pradziada Jakuba Niesiołowskiego z Jastrzębi. Dokumenty dotyczące szlacheckiego pochodzenia Niesiołowskich wymieniają także małoletnich synów Franciszka: Mirona i Józefa.

 

• Herb Korzbok Herb Korzbok
•  

View the embedded image gallery online at:
https://witonia-historia.nsfera.pl/section-blog.html?start=5#sigProGalleria2604506baf

Niesiołowskim dobrze się wiedzie i w 1880 roku kupują sąsiedni majątek -  Wargawę Starą, którą w 1899 podarowuja młodszemu synowi Józefowi. Na gospodarstwie w Wargawce pozostaje starszy syn Miron.

W 1882 folwark Wargawa, oddzielony w 1860 r. od dóbr Szamów posiadał 379 mórg (374 mórg gr. ornych, 1 morga łąki, 3 morgi nieużytków) oraz 9 budynków drewnianych.

Miron Niesiołowski

Żoną Mirona została Ewa z Węglińskich herbu Śreniawa. Slub miał miejsce w 1897 roku w Choceniu (kuj-pomors.) Ewa była córką Antoniego Węglińskiego powstańca styczniowego walczącego w oddziale E.Taczanowskiego i Aleksandry Różyckiej h. Rola, dziedziczki majątku Mikstal k.Kutna. Mają 2 córki Joanna Marię i Zofię Salmeę, oraz syna Stefana. Zofia zameżna w 1923 za Bolesława Rotherta z Aleksandrowa. Mieszkają w Warszawie. Niesiołowska-Rotherowa  bieże czynny udział w powstaniu Warszawskim jako sanitariuszka. Zmarła w 1960 r. Na warszawskich Powązkach w rodzinny grobowcu pochowani zostali: Miron Niesiołowski (zm. 1940), Zofia Niesiołowska-Rotherowa (zm. 1960), Bolesław Rothert (zm. 1952), Ewa z Węglińskich Niesiołowska (zm.1960) Kwatera 152

 

• 
• 
•  

View the embedded image gallery online at:
https://witonia-historia.nsfera.pl/section-blog.html?start=5#sigProGalleria7f5edf1144

 Jadwiga Niesiołowska

Siostra Mirona Jadwiga w 1872 roku w Wargawie wychodzi za mąż za Antoniego Różyckiego właściciela majątku Ptaszkowice koło Łasku. W 1898 Antoni Różycki kupuje Krzyżanów koło Kutna, gdzie się osiedla. Sąsiedni Krzyżanówek należał wówczas do Mieczysława Różyckiego – prawdopodobnie brata Antoniego. Różyccy 1910 sprzedają Krzyżanów i przenoszą się do Warszawy. Córka Halina zamężna 1920 roku w Warszawie za Stanisława Michała Radwana, lekarza, kapitana Wojska Polskiego. W czasie okupacji w 1944 roku Różyccy oddają życie za Ojczyznę.

Dnia 19 i 22 maja 1944 roku na terenie niemieckiego więzienia Pawiak zostali rozstrzelani:  Jadwiga Niesiołowska z córkami: Jadwigą i  Haliną Radwan, oraz nastoletni synowie Haliny: Wojciech (l.20) i Wiesław Radwan (l.18). Pochowaniu w jednej mogile na Powązkach. Oddali życie Bogu i Ojczyźnie.
Syn Mirona -  Stefan Niesiołowski oficer Wojska Polskiego Armii Łódź zginał we wrześniu 1939 r.

 

---

Wargawa Stara

 

Inwentarz wsi sporządzony w 1667 roku w którym właścicielem podaje się niejaki Mikołaj Zakrzewski.

 

Inwentarz bonorum villa Wargawa, z 1667 r.

 

Inwentarz wsi Wargawy Starej zeszłego Mości. Pana Mikołaja Zakrzewskiego i pozostały małżonki jego i potomkami jego. Folwark przy nim postawiony na wschód słońca, w folwarku izba bardzo zła i spróchniała, w tej izbie okien nie masz, także w tej izbie pic zły prosty kuminek zły, konewnik (taki szafo-kredens) stary niedobry, w tej izbie ławy nie masz ani stoła, drzwi na zawiasach tak i do izby jak i do komory niedobre... z tej izby komora, drzwi nie na zawiasach, w tej komorze okna nie masz, na tej komorze (porka?) niedobra, do tej porki(?) drzwi na biegunie niedobre.

 

 

• Drzwi na biegunie drewnianym Drzwi na biegunie drewnianym
• Gumno włościańskie Gumno włościańskie
•  

View the embedded image gallery online at:
https://witonia-historia.nsfera.pl/section-blog.html?start=5#sigProGalleria206ba398d9

 

W tym folwarku sień zła która o 2 kuminach bardzo złych, w tej sieni drzwi duże złe, jedne na podwórze, drugie do gumna na biegunach. Z tej sieni izba piekarniana w której izbie okien nie ma, w tej izbie piec stary niedobry. Na tym folwarku poszycie złe. W tym folwarku obory nie masz tylko dylów z tych obór 24 i 4 słupów,stodoła spustoszała w której stodole dachowie obalonych słupów ... z tych dylów 30 złych, podwórze nieogrodzone. Ogrody niezasiane, w którym ogrodzie 2 takie(?) nieogrodzone. W jednym ogrodzie rzepniku zasianego kawałków 10, chałupy chłopskich kmiecich 3, ogrodnika jedna, którzy kmiecie mają po 4 woły i po jednej krowie, koni nie mają, u tych kmieciach robocizna od św. Jakuba do św. Michała po dni 4, święta kiedy się trafiają w tydzień 2 pańskie, jedna chłopska druga... a kiedy jedno na pańskie pół dnia chłopskie, pół dnia ci kmiece. Kmiece zasiewki niedobre mają po tych kmieciach podatki kopę dziesiątą czynszu po złotymu kaplonów(?) po parę po pół kopy. Ogrodnik jeden, robocizna po nim zwyczajna, przysiewek po 2 składy żyta po składzie, jęczmienia, prosa po zagonie, lnu po zagonie, grochu po składzie, rzepy po składzie, niedobrego owsa składów 6, piec wlepienny do palenia wapna. Działo się w Wargawie w roku 1667. Stanisław Charchowski, Wawrzyniec Leśniowski, Jan Łukaszewski, Wacław Kuczborski.

 

 

Na początku XVIII w. Wargawa Stara należała min. do bliżej nieznanej szlacheckiej rodziny Drwalewskich z Drwalewa w woj. łeczyckim. Są nimi Kazimierz i Agnieszka domo Grabska. Ich ślub miał miejsce w 1692 r w Kucharach,skąd pochodziła Panna młoda, w parafii Strzegocin. Agnieszka była córką Pawła Grabskiego i Heleny domo Madalińskiej. Grabscy to w tym czasie właściciele Kuchar Strzegocińskich oraz min. fundatorzy nowego drewnianego kościoła w Strzegocinie. Potomstwo Kazimierza i Agnieszki:  Jan Andrzej ochrzczony w Strzegocinie, Aleksander oraz córka Ewa. O Janie nic później nie wiadomo, być może zmarł za młodu. W międzyczasie Drwalewscy przenoszą się do Wargawy Starej, której stają się właścicielami. Kazimierz umiera w Wargawie w 1741 r. wieś w następstwie przechodzi na dzieci: Aleksandra i Ewę.

Żoną Aleksandra została Salomea Kwiatkowska. Alexander zmarł bezpotomnie w Wargawie w 1741 r. w wieku 40 lat. Tak jak jego ojciec został pochowany w kryptach kościoła w Topoli Królewskiej. Salomea wychodzi ponownie za Bonawenturę Kamińskiego.

Siostra Ewa zamężna za  Jana Leśniewskiego. Leśniewscy byli średnio zamożną szlachtą pochodzącą z Pruszek w parafii Siedleckiej.  W latach 1700-1790 Leśniewscy vel Leśniowscy dziedziczyli Pruszki w części zwanej Moraczewizna. W latach 1750-1789 właścicielem Pruszek był Stanisław wiceregens łeczycki, burgrabia i jego żona Domicella Zieleniewska. Ewa po śmierci swego brata pozostaje jedyną dziedziczką Wargawy Starej. W 1760 r. w grodzie łeczyckim owdowiała Ewa dochodzi swoich praw przeciwko Salomei, wdowy po Aleksandrze Drwalewskim z obecnym mężem Bonawentury Kamińskigo (Ł.Lib.Insc.374,k.148) 

Leśniewscy

Zapewne w wyniku zawartej ugody pomiędzy Ewą Leśniewską a Bonawenturą Kamińskim Wargawa w całości pozostaje przy Ewie Leśniewskiej. Dziećmi Ewa i Jana byli: Antoni, Marianna i Brygida.  Po spłaceniu swoich sióstr ok. 1770 roku Antoni dziedziczy Wargawę. Zoną Antoniego została Tekla z Czarneckich. Antoni także dzierżawi wieś Zdziechów (gm. Lutomiersk). Testament siostry Marianny wspomina o kaucji którą Antoni wpłacił „dla Królewsko-Pruskiej Ekonomicznej Kamery względem trzymania dóbr Zdziechowa”. Tekla żyła jeszcze w 1794, niedługo po tym roku zmarła. Antoni zmarł nagle w Zdziechowie w 1800 roku. Pochowany został w Lutomiersku. Przebywał wtedy u rodziny, tj. Teresy z Leśniewskich Podczaskiej i jej męża Romana Podczaskiego, w tym czasie dzierżawców lub zarządców majątku Zdziechowskiego. Teresa - spokrewniona z Antonim, była córką wspomnianego Stanisława Leśniewskiego, burgrabi łęczyckiego i dziedzica Pruszek.

Po bezpotomnej śmierci Antoniego majątek Wargawy spadł w sukcesji jego następcom. Sukcesorami majątku po Antonim były jego siostry: Marianna zamężna Rutkowska oraz Brygida zameżna Babska. Nastąpił nieformalny podział Wargawy na 2 części pomiędzy siostry

Marianna Leśniewska ślubuje w 1784 r. w kościele Witońskim z Andrzejem Rutkowskim, wdowcem pochodzącym z parafii Nowskiej (Nowe Kutnowskie). Na ślubie świadkują sąsiedzi: Bonawentura Kurowski dzierżawca Osędowic i Jan Głębocki kasztelanic kruszwicki dziedzic Wroczyn. W 1791 roku Marianna będąc już wdową, zapisuje w Łęczycy siostrzenicy  Salomei (córce siostry Brygidy i Ludwika Babskiego) sumę 8 000 zł na Wargawie jako posag. W 1800 roku po śmierci brata Antoniego, Marianna nie będąc w stanie zarządzać gospodarstwem  postanawia sprzedać należącą do niej połowę majatku.  W 23 marca 1804 roku zostaje zawarty kontrakt sprzedaży pomiędzy Marianną jako sprzedającą a jej siostrzenicą Salomeą zamężną Babską – kupującą.  Suma jaką trzeba zapłacić za dział Wargawy to 40 887 złp. Właścicielką połowy majątku po zrealizowaniu zobowiązań finansowych i spłaceniu długów jest odtąd Salomea. W 1809 roku Marianna Rutkowska spisuje testament, w którym zapisuje: min. 1500 zł wnuczkowi Erazmowi Skotnickiemu, wnuczce Angeli córce Wojciecha i Rozalji z Piekarskich 9  tys zł, wnuczkowi Józefowi 4 tys. zł., darowizne 2 tys. zł dla kościoła i proboszcza Witońskiego na mszę i godny pochówek, oraz sumę 3 tys. zł po połowie dla kościołów: Witońskiego i Topolskiego, za coroczne odprawianie mszy za duszę zmarłej. Wykonawcami testamentu uczyniła Jan Gutowski pisarza łęczyckiego i Leona Stępowskiego dzierżawcę Romartowa. Marianna z Leśniewskich Rutkowska zmarła bezdzietnie w 1812 w Wargawie Starej, pozostając w opiece przy wnuczce Salomei

Siostra Marianny Brygida Leśniewska przed 1761 r wyszła za maż za Ludwika Babskiego. Zamieszkiwali Pokrzywnice w parafii Piątek gdzie w latach 1761-1767 rodzą się ich dzieci: Salomea (ur. 1761), Marcjanna (ur.1767) oraz syn Wojciech.  Ludwik przeżył Brygidę, w 1777 roku zamieszkuje Siemieniczki koło Strzegocina. Dalszy los nie jest mi znany. Po śmierci rodziców dział połowy Wargawy przeszedł na dzieci: Salomeę i Wojciecha

Żoną Wojciech Babskiego była Rozalia z Piekarskich, dzieci to: Aniela (zm. 1816) i Józef podoficer altyrelii konnej  (zm. 1834 w wielku 28 lat). W 1834 Wojciech mieszka w Warszawie, u Agnieszki Z Babskich i jej męża Franciszka Piotrowskiego, byłego oficera Wojsk Polskich,  strażnika dochodów celnych w stolicy. W 1834 roku przelewa spadek zapisany jemu przez stryjenkę Mariannę na Agnieszkę voto Piotrowską. Bliższe pokrewieństwo pomiędzy nimi nie jest mni znane.

Salomea Babska córka Brygidy oraz Ludwika Babskiego przed 1794 r. wyszła za Józefa Karola Skotnickiego, syna Michała i Joanny Szołowskiej. Józef (urodzony w1765 roku) pochodził z Biernacic (gm. Wartkowice) gdzie Skotniccy od dawna mieszkali i dziedziczyli. Do dziś dnia w Biernacicach zachowały się malownicze ruiny pałacu Skotnickich przy drodze do Uniejowa.  W 1794 w Wargawie urodził się ich jedyny syn Erazm Jakub. Chrzestnymi byli sąsiedzi: Wilhelm Orsetty, starosta topolski z Witoni i babka Erazma Tekla z Czarneckich Leśniewska. Szczęście małżeńskie nie trwało długo. Salomea rozwiodła się z Józefem Skotnickim w 1802 roku

12 czerwca W 1802 roku zostaje zawarty kontrakt sprzedaży połowy Wargawy Starej nalezącej do sukcesorów po Brygidzie rodzeństwa Salomei (w separacji będącej Skotnickiej)  i Wojciechem Babskich. Kupującym jest pochodzący z powiatu rawskiego Antoni Babski. Robowanie (oficjalne wpisanie) aktu kupna-sprzedaży do ksiąg wieczystych następuje 24 stycznia 1804 roku. Na mocy kontraktu Antoni Babski (defacto późniejszy mąż Salomei) wszedł w posiadanie połowy wsi bez inwentarza za sumę 40 000 złp.      

Antoni, od 1804 roku drugi maż Salomei domo Babskiej był Sędziom w Królestwie Polskim, a także właścicielem wsi Wojski (obecnie Wojska) w powiecie rawskim. W tym samym 1804 roku Salomea w asystencji meża Antoniego kupuje od swojej stryjenki Marianny Rutkowskiej jej połowię Wargawy. Własność została wyceniona na 40 877 złp. Jednak po odliczeniu długów i sum zapisanych na majątku wartość wyniosła ok. 20 000 złp. Na majątku były zapisane też inne obiążenia, min. suma 12 000 zł dla Tekli Leśniewskiej domo Czarneckiej (żony Antoniego). Po śmierci Tekli suma przeszła następnie na jej siostrę Józefę zamężną za Józefa Nowowiejskiego, która to z kolej przeszła na ich potomstwo: Antoniego i Aleksandrę. Salomea poprzez kupno od swojej stryjenki połowę wsi, wraz z mężem Antonim stali się w 1804 r.  właścicielami całości Wargawy Starej. Majątek liczył wówczas 302 morgi (ok 170 ha). Przed śmiercią Salomea przekazuje swoją połowę majątku na syna Erazma. Salomea zmarła w Wargawie w 1831 r. w wieku 70 lat, mieszkając przy synu Erazmie. Antoni zmarł w 1843 roku we dworze w Wroczynach, będący na utrzymaniu ich właścicieli . Z drugiego małżeństwa Antoni i Salomea nie pozostawili potomstwa. Jedynym potomkiem i spadkobiercą był Erazm Skotnicki

 

---

Erazm Skotnicki herbu Rola

W 1828 roku Erazm Skotnicki zawiera umowę kupna-sprzedaży z ojczymem Antoni, na mocy której Erazm, za kwotę 20 000 złp. Staje się właścicielm drugiej połowy majatku.  W 1832 Erazm wypuszcza Wargawę w dzierżawę Józefowi Babskiemu, synowi stryja Wojciecha. Nastepnie po jego przedwczesnej smierci  Aleksandrowi Ostrowskiemu. W 1834 roku Erazm sprzedaje majątek Stanisławowi Załusce, bratu Weroniki, pochodzącemu ze wsi Siemiony. Poza uzgodnioną kwotą 20 tys. złp, nowo kupujący ma wypłacać małżonkom Sktonickim alimenty dla ich dzieci po 500 i 1500 złp. Nowy właściciel w 1839 roku składa wniosek do Dyrekcji Towarzystwa Kredytowego Ziemksiego o zaciągniecie pożyczki w listach zastawnych na sumę 8200 zł, kótra w 1843 roku zostaje jemu przyznana. W między czasie w 1837 majątek Wargawa od Stanisława bierze w dzierżawę jego brat Leon Załuska.

W 1828 roku w Białotarsku koło Gostynina Erazm Skotnicki żeni się z Weroniką Załuską (Załuske) herbu Lubicz, córka Joachima i Nepomuceny z Trzebuchowskich. Weronika urodziła się w 1811 we wsi Siemianach w pow. kowalskim (obecnie Siemiony), należących do jej brata Stanisława Załuski. Dziećmi Erazma i Weroniki byli:

1. Katarzyna Bibianna ur. w Wargawie (1829-1845). Zmarła w Siemionach
2. Antoni Zenon Tomasz ur. w Wargawie (1830-1903). Ślub w 1855 z Antoniną Stodulską z Woli Prosperowej. Zmarł w swoim majątku Malina koło Kutna.
3. Józef oraz 4. Józefa oboje zmarli za młodu.

Erazm zmarł w Wargawie w 1839 r. w wieku 48 lat.

  

• Podpis Erazma Skotnickiego Podpis Erazma Skotnickiego
•  

View the embedded image gallery online at:
https://witonia-historia.nsfera.pl/section-blog.html?start=5#sigProGalleria45dc770b6d

 

Zgleniccy herbu Prus II

 

W 1844 roku w kościele w Białotarsku  Weronika Załuska lat 29 wyszła ponownie za mąż za o rok starszego Konstantego Zglinickiego (Zglenickiego), kawalera z Płocka. Konstanty Zglinicki, urodzony w Małej Wsi w parafii Orszymowskiej, był jedynym synem Antoniego (niegdyś ekonoma w Małej Wsi) i Barbary Krajewskiej obecnie mieszkającej w Żurominie pow. mławskim. Był aplikantem asesorem Trybunału Cywilnego w Płocku. Małżonkowie sporządzili intercyzę przedślubną W lutym 1845 roku Stanisław Załuska przeniósł własność Wargawy z powrotem na Weronikę wówczas żonę Konstantego Zglinickiego za kwotę 3 000 rubli srebrem. Tyle też wynoszą ciążące na dobrach długi, które nowy nabywca musi spłacić. W 1855 roku Weronika przekazuje Wargawę synowi z pierwszego małżeństwa Antoniemu Skotnickiemu za sumę rubli śrebrem 12 000. Ponadto w przypadku śmierci męża, Weronika zapisała sobie dożywotnie utrzymanie przez syna Antoniego.

W Wargawie w majątku na gospodarstwie pozostaje syn z pierwszego małżeństwa – Antoni, który z 1855 roku ślubuje z Antonina Stodulską. Ślub odbył się na Jasnej Górze.  W 1858 Weronika i Konstanty opuszczają Wargawę i przenoszą się do kupionego majatku Dębe (pow. legionowski) liczącego ok 336 hektarów.Tam w 1876 w Ludwinowie Dębskim umiera Weronika, w 1890 roku jej mąż Konstanty.

Z drugiego związku Weroniki z Konstantym Zglinickim narodziły się dzieci:

1. 1. Euzebiusz Ludwik, urodzony w 1847 r.
2. Pankracy Bolesław, urodzony 1848 r.
3. Witold Leon Julian, urodzony w 1850 r. wybitny inż. geolog, ze względu na pozostawiony majątek, nazywany polskim Noblem. W metryce urodzenia Witolda czytamy:

„Działo się 21 lipca 1850 roku , stawił się Wielmożny Konstanty Zglenicki  dziedzic wsi Wargawy Starej i tamże zamieszkały lat. 36 w obecności Łukasza Stolińskiego Wyrobnika z Wargawy starej l. 40 tudzież Kazimierza Gryglaka Wyrobnika z Wargawy l.30 obydwóch w Wargawie zamieszkałych, pokazał nam dziecię płci męskiej które się urodziło tu w Wargawie dnia szóstego stycznia roku bieżącego o godzinie siódmej wieczorem z jego małżonki Weroniki z Załusków l.34, dziecięciu temu na chrzcie świętym odbytrm w dniu dzisiejszym nadane zostały imiona Witold Leon Julian a rodzicami jego chrzestnymi byli Wielmożny Jan Załuski i Julianna Sąchocka, świadkowie pisać nie umieją”. Więcej o Witoldzie czytaj ….

 

---

Wojciech Pieniążek herbu Odrowąż

 

• Wojciech Pieniążek Wojciech Pieniążek
•  

View the embedded image gallery online at:
https://witonia-historia.nsfera.pl/section-blog.html?start=5#sigProGalleria18ffd93394

W 1858 roku Antoni Zglenicki dokonał zbycia swojego dziedzictwa po rodzicach. Kupcem i nowym właścicielem Wargawy jest Wojciech Stanisław Michał 3-imion Pieniążek. Wojciech pochodził z Kalinowca pod Nieszawą, majątku który otrzymał po ojcu też Wojciechu.  Po śmierci ojca w 1857 roku Wojciech sprzedał  Kalinowiec. Z otrzymanych funduszy kupuje rok później Wargawę Stara. W 1858 roku zawiera komplanację (układ pojednawczy) z żydem Herszem Opoczyńskim kupcem z Kutna w sprawie o zapłatę za 90 korcy pszenicy, którą Wojciech podjął się dostarczyć do Włocławka. Wojciech pożycza także od Hersza sume 660 rubli. W 1862 roku Wojciech zaciąga następną pożyczką, tym razem u łęczyckiego żyda Abrahama Józefa Toruńczyka, na sumę 450 rubli, którą Wojciech spłacił już w roku nastepnym. W tym samym roku Wojciech pożycza od łęczyckiego notariusza Kurzykowskiego sumę 1050 rubli z zobowiązaniem spłaty do 1 stycznia 1863 roku. Po za tym na Wargawie cały czas ciążyła niespłacona pożyczka dla Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego w kwocie 8400 rubli srebrem.

Być może z podowu braku możności spłacenia długów, Wojciech decyduje się sprzedać Wargawę. Akt sprzedaży sporządzony zostaje 5(17) stycznia 1863. Nowym  nabywcą okazuje się Józef Tarnowski, właściciel Witowa koło Kutna z przyległością Madzidłowa. Nowy nabywca musiał zapłacić za majątek kwotę 13 500 rubli. Ponadto zobowiązował się do uregulowania długów obciążających dobra, min. dla Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego, sukcesorom po rodzicach tj. po Wojciechu i Antoniny z Morzyckich Pieniążkowej, której na Wargawie zapisane było prawo dożywocia.  Razem długi wynosiły 10 650 rubli, więc do wypłaty Wojciechowi pozostało jedynie 2850 rubli.

22 stycznia wybuchło Powstanie Styczniowe. Wojciech Pieniążek bierze w nim czynny udział, jako dowódca oddziału kawalerii. Walczy w oddziale Calliera na kujawach. Ranny w potyczce pod Brodowem został wzięty do niewoli. Źródła podają że wymierzoną karę śmierci zamieniono na zesłanie na Syberię do gubernii Wjackiej. Więcej o Wojciechu i udziale w powstaniu czytaj …

 

• Wojciech Pieniążek Wojciech Pieniążek
•  

View the embedded image gallery online at:
https://witonia-historia.nsfera.pl/section-blog.html?start=5#sigProGalleria20d1219f3b

Sprzedaż Wargawy można powiedzieć w przeddzień wybuchu powstania, uchroniło na pewno majatek od konfiskaty. Czy był to przypadek, czy Wojciech przeczuwał co może się wydarzyć, i że nie pozostanie bierny w zaistniałej sytuacji?

Wojciech powrócił z tułaczki ok. 1868-1869 roku. Wtedy występuje osobiscie w różnego typu sprawach sądowych dotyczacych zaległych zobowiązań względem wierzycieli.

Jednak co dziwne we wszystkich sprawach Wojciech Pieniążek występuje jako właściciel dóbr Wargawa, tamże zamieszkały? Czyżby majątek został następnie odkupiony przez Pieniążka, czy był to sprytny fortel, a może rzekoma sprzedaż nie doszła do skutku? W każdym razie w dokumentach majątku nie znalazłem na to odpowiedzi.

30 stycznia(11 lutego) Wojciech Pieniążek podpisuje kontrakt z  Leonem Epsteinem, bankierem i właścicielem Fabryki Cukru i Rafinerii „Konstancja” wówczas pod miastem Kutnem, na dostawę buraków cukrowych. Za wywiązanie się z kontraktu Pieniażek miał otrzymać kwotę 4500 rubli.

Uwłaszczenie i zniesienie pańszczyzny

 

Car Aleksander II na mocy aktu prawnego z 2 marca 1864 roku zwanego Ukazem Carskim „O urządzeniu włościan w Królestwie Polskim”, dokonał zniesienia pańszczyzny oraz nadał  ziemie będąca w użytkowaniu włościan , na ich właśność. W przypadku Wargawy Starej dla 11 włościan przypadło w sumie 11 mórg i 57 prętów. W zamian za przekazanie gruntów włościanom, właścicielowi majątku przysługiwało odszkodowanie.

Decyzją Komisji Likwidacyjnej z 28 grudnia (9 stycznia) 1867/8 roku właścicielowi Józefowi Tarnowskiemu zostało wypłacone wynagrodzenie likwidacyjne za gruny przeznaczony dla włościan w sumie 250 rubli 80 kopiejek.

---

Dnia 4(16) grudnia 1869 roku na gruncie dóbr ziemskich Wargawa Stara miało miejsce komornicze zajęcie i zaaresztowanie majątku . Na żadanie Domu Zleceń Ziemian we Włocławku i wyroku z 1876 r. zapadłego zaocznie, wezwano Wojciecha Pieniążka jako dłużnika do zapłacenia sumy 1382 rubli wraz z odsetkami i kosztami procesu. W przypadku nie spłacenia długu został wyznaczony termin sprzedazy i licytacji majątku na dzień 13(25) kwietnia 1870  roku.

Wielkość majątku wynosiła wówczas 330 mórg miary nowopolskiej lub 168 sążni co po przeliczeniu daje około 185 ha. Na potrzeby postepowania egzekucyjnego została wykonana inwentaryzacja majątku, który tak się oto przedstawiał:

 

Opisanie zabudowań na gruncie znajdujących się ...

Dwór z drzewa parterowy pod dachem gontami krytym i jednym kominie murowanym nad dach wyprowadzonym, z frontu dzwi jedne i okien 4 oraz facjata o jednych drzwiach oszklonych przed którą balkonik z galeryjką drewnianą i 2 okna, w lewym szczycie okien 2 do piwnicy pod domem , od tyłu okien 2 i drzwi jedne przy tym z prawego szczytu oszklone do ogrodu prowadzące przy tym z prawego szczytu jest przystawiona kuchnia również z dzewa kóra się łaczy i styka z poprzednim o jednym kominie murowanym nad dach gontami pokryty. Sciany dworu z zewnatrz są obsadzone krzewamu winnymi z tyłu.

2. Ogród owocowy płotem żywym i kamieniami otoczony znacznej rozległości mieści w sobie około 2 000 sztuk drzew, orzechów włoskich sztuk 15, inspekta o 2 skrzyniach , jest altana z bali postawiona słomą pokryta i kanał mały a w niewielkiej odległości od dworu jest brama z z łat rżniętych wjezdna do tegoż ogrodu . Przy dworze z prawego szczytu nieco wklęsło w ogrodzie
3. Komórki mórowane pod dachem słomą kryte o 4 drzwiach
4. Podwórze, klomb sztachetami dwoma obniedziony, gołębnik z drzewa na słupie wkopany oraz studnia drzewem ocembrowana z żurawiem za drogą
5. Stodoła z drzewa o 4-ech klepiskach z tyleż wierzejami na przstrzał pod dachem słomą krytym w tej mieści się młocarnia 4 konna
6. Owczarnia i spichrz z litego muru postawiona dachem słomianym kryta
7. Budynek nowy na stajnie i oborę przeznaczony rowniez z bitego muru okrokwiony i połaczony bez dachu o 8 drzwiach niedokończony
8. Szopa stara z drzewa zbudowana obecnie do rozebrania stosownie do oświadczenia właściciela
9. Parkany czyli płoty z kamieni urządzone

Na wsi

 

10. Dom czworak z drzewa pod dachem słomą krytym o jednym kominie murowanym przez parobków dworskich zamieszkały
11. Dom drugi takiż również przez ludzi dworskich zamieszkały
12. Dom z drzewa słomą pokryty o 2 izbach w połowie przez karczmarza Franciszka Kamińskiego zajęty, z którego na wyszynk trunków rubli 120 dworowi rocznie opłaca ma do tego pół morgi gruntu a w drugiej połowie do uwłaszczonego należy
13. Dom z drzewa postawiony pod dachem słomą krytym o 2 izbach w jednej mieszkają parobcy dworscy, w drugiej uwłaszczony

Dwór do uprawy gruntu utrzymuje parobków płatnych rocznie po rubli 21 kop. 10 i ordynacyi w zbożu po 12 korcy – pół morgi gruntu i 2 sążnie drzewa . Ogrodnik płatny rocznie rubli 30  i 18 korcy ordynacyi w zbożu. Znajduje się na gruncie koni fornalskich 24, krów 10, jest również 200 sztuk owiec, ale te są własnością Ignacego Barańskiego, który opłaca rocznie od sztuki po 90 kopiejek. Wozów półtoraków na żelaznych osiach 6, pługów 12, bron żelaznych 4 i drewnianych tyleż.

Włościanie w tej wsi osiedli, majac grunta:

1. Antoni Pawlak prętów 200
2. Grzegorz Jedrzęjczak, pretów 200
3. Teodor Stolarczyk mórg 1, prętów 186
4. Kazimierz Gryglak mórg 1 prętów 86
5. Jakób Pietrzek pretów 155
6. Jakub Augustowski mórg 1, prętów 87
7. Kazimierz Stępka mórg 1, pretów 110
8. Piotr Piotrowicz mórg 1, prętów 20
9. Marianna Stasiak pretów 290
10. Wojciech Jedrzejczak prętów 260
11. Sukcesorowie Szymona Stępki pretów 290

Razem mają gruntów mórg 11 prętów 57. Lecz włościanie wyżej wymienieni tak zabudowania jak i gruntów każden Najwyższym Ukazem mają sobie na własność nadaną bez zadnego obowiązku dla dworu. Wedle wyciągu z Kassy Okręgu Łeczyckiego w 1869 podatki z dóbr opłacają się rocznie.

---

Do licytacji jednak nie dochodzi. Wojciech w latach 1871-72 zaciąga następne drobne pożyczki min. od Judy Majera Lipskiego, Leopolda Średnickiego właściciela majątku Gutowo w powiecie kolsim. Ostatecznie w 1873 spłaca Domowi Zleceń z Włocławka dług wynoszący 1382 rubli z odsetkami. Spłaca także inne długi min: Juda Majerowi Lipskiemu (2700 rubli), oraz  Berkowi Kronsiblerowi z Kutna

 

• Wojciech Odrowąż Pieniążek Wojciech Odrowąż Pieniążek
•  

View the embedded image gallery online at:
https://witonia-historia.nsfera.pl/section-blog.html?start=5#sigProGalleria4471fe2a0c

20 stycznia (1 luty) 1873 roku Wojciech Pieniążek (ponownie ?) sprzedaje Wargawe Marii z Wołczewskich i Henrykowi małżeństwu Dergiman. Mąż Marii jest asesorem kolegialnym zamieszkałym w Łodzi. Pieniażek w majątku mieszka jeszcze do lipca 1873, nastepnie przenosi się do swojej siosotry Antoniny Bogusz do Krowic w okręgu Włocławskim. Maria Dergiman 8(20) marca 1873 roku zaciąga pozyczkę w Towarzystwie Kredytowym Ziemskim na kwotę 8300 rubli . W tym samym roku Maria zawiera ponowną umowę z Fabryka Cukru „Konstancja” na dostawe surowca z plantacji o wielkości 40 mórg (ok 20 ha) . W 1877 r. Towarzystwo Kredytowe Ziemskie, z powodu zalegania ze spłatą rat pożyczki, postanawia o wystawieniu Wargawy na pierwszą przymusowa sprzedaż która ma się odbyć w dniu 20 sierpnia/1 wrzesnia 1877. Do licytacji jednak nie dochodzi. Zostaje wyznaczony drugi termin na dzień 6/18 wrzesnia 1880 r.

Maria Dergiman, w tym samym roku czyli 1880 sprzedaje Wargawę Stefanowi Moszyńskiemu.. W 1881 roku w Gazecie Warszawskiej ukazuje się ogłoszenie o wystawieniu przez Moszyńskiego majątku Wargawa Stara na sprzedaż:

 

Ostatecznie kupcami w 1882 roku okazali się Franciszek i Władymira z Byszewskich małżonkowie Niesiołowscy (czytaj powyżej). W 1899 Niesiołowscy podarowali majątek młodszemu synowi Józefowi.

Od roku 1908 Za władania Józefa Niesiołowskiego rozpoczęła się parcelacja Dóbr  i sprzedaż działek poszczególnym rolnikom.  Dział gruntu wynoszącą 64 morgi 110 prętów wraz z dworkiem kupił w 1908 roku Jan Michałowski. Dziś w tym miejscu mieszkają Państwo Sobczyńscy

  

• 
•  

View the embedded image gallery online at:
https://witonia-historia.nsfera.pl/section-blog.html?start=5#sigProGalleria9e96e07400

 

 

---

 

Wargawscy herbu Rola

 

 

Według Herbarza Rycerstwa Polskiego Bartosza Paprockiego z 1584 r. Wargawa jest gniazdem rodowym rodziny Wargawskich, drobnej szlachty herbu Rola. I nie inaczej

Idąc chronologicznie pierwszym Wargawskim o którym podają znane mi źródła jest Jan Wargawski., tytułowany miecznikiem łęczyckim, wicestarostą i  burgrabia oraz horodniczym przedeckim. Skape informacje o nim pochodzą z Metryki Koronnej,  pod datą 1537 r.:

"Ioannes Vagrawski, gladifier Lanciciensis,vicecapitaneus et burgrabius arcis Predecensis, a bellica expeditione absolvitur" [18601]

Herbarz Kacpra Niesieckiego pod hasłem Wargawski h. Rola w Łęczyckim województwie wymienia Macieja Wargawskiego, proboszcza łęczyckiego, od roku 1540 proboszcza parafii Zgierz (po śmierci Tomasza Rożnowskiego). Tytułowany jest także poborcą sieradzkim i łęczyckim, uczestniczącego w lokalnych komisjach przy sporach o granice i świadczenia.

Tutuowany w dokumentach również dziekanem kaliskim, kanonikiem włocławskim i płockim. Kolejno zapisy z 1535 i 1537, 1538, 1540 r. :

"Data est praesantiatio Mathie Wargawski ad canonicatum et praebendem Vladislaviensem, quam Sebastianus Opalenski, custos Posnaniensis, in personem eiusdem Vargawski sub certis condicionibus resignavit" 1535 r.[17708]

"Ad intercesionem reginae Bonae Mathias Wargawski, canonicus Vladislaviensis, ab bellica expeditione absolvitur" 1537 r.[18600]

"Data est praesentatio ad ecclesiam parrochalem in Zgierz Mathie Wargawski, canonico Vladislav, post mortem Thoma Roznowski" 1540 r.[20072]

"Mathie Vargawski, Vladislav et Posnaniensis canonico, secretario regio et Lancicac in Zgerz plebano in donationem decimae in Villa Brenno, ad ecclesiam parrochialem in Zgierz quondam spectantis, in vsun mansonariorum, preadicatorum et organisae ecclesiae parrochailis Lancic consensu datur" [1547 r.][23028]

 

 

Wargawski od 1538 do 1550 r. był rektorem kościoła farnego w Łęczycy. Na jego prośbę król Zygmunt Stary wyznaczył dożywotnią pensję roczną na dochodach plebańskich dla jakiejkolwiek osoby duchownej. W 1541 r. ufundował wielki dzwon dla miejscowej fary. W 1550 r. Wargawski został archidiakonem łęczyckim i zrezygnował z miejscowego probostwa, zachowując przy tym prawo do rocznej pensji w wysokości 30 grzywien.

W dokumencie ugody z 1478 r. dt. dziesięciny pieniężnej należącej się kolegiacie św. Idziego w Kłodawie (obecnie już nieistniejącej) z probostwa łęczyckiego, wymieniony jest honoralibis Maciej Wargawski, nauczyciel tamtejszej szkoły parafialnej, później kolegiackiej, od 1516 r. był jej rektorem (!). Tenże sam Maciej Wargawski w 1548 r. wyznaczony został jednym z komisarzy w sprawie erygowania wójtostwa w Kłodawie na prawie magdeburskim.

Ranga szkoły i jej poziom były na ten czas dość wysokie.Uczono w niej języka łacińskiego, liturgii, śpiewu, katechizmu. Do podniesienia poziomu szkoły przyczynił się min. Sędziwój z Czechla w okresie swego pobytu w Kłodawie Będąc profesorem Akademii Krakowskiej zapewnił obsadę nauczycielską na wysokim poziomie, sprowadzając stamtąd specjalistów. W takiej sytuacji szkoła została uznana za filię Alma Mater Jagiellonica. O tradycjach naukowych Kłodawy świadczy fakt, że w latach 1364-1514 na Akademii Krakowskiej studiowało 21 kłodawian.

Jednak nasuwa się tu pewna wątpliwość czy Maciej Wargawski z dokumentu z 1478 r. , poźniejszy jej rektor to ten i sam nasz Wargawski. Maciej Wargawski umiera w 1559 r.

W kolegiacie w Tumie znajduje się marmurowy nagrobek z płaskorzeźbą przedstawiającą Macieja Wargawskiego (tuż przy wejściu w kruchcie, po lewej stronie). Napis na płycie głosi:

 

Venerabilis Mathias Wargawski Archidiac.Lanc. Et Vladislavien.Poznaniensis Eclarum Can. S.R.M. Vir admiralibis in Deum ac pauperes, piatere et in quovis amicos mire officiosus, in egentes liberalis alienique minime unquam cupiens, vitae humanae fluxam cernens gloriam, vivens adhuc cadaveri suo sarcophagum extruxit, mortuus an. Dni 1559 die 5 aprilis.

a d  L e c t o r e m

Vive diu, vitamque tuam perpende viator aeterea felix possis ut esse domo. Vixi ego sat clarus nec turpia nomina gessi omnia sub parva mole jacere vides

Co można przetłumaczyć:

Czcigodny Maciej Wargawski archidiakon łęczycki i kujawski, kanonik poznański, sekretarz JKrólewskiej mości, mąż zawołany Boga i cierpiących niedostatek i we wszystkiem względem przyjaciół dziwnie uczynny, względem ubogich szczodrobliwy i cudzego nigdy nie pożądający, życia ludzkiego widząc nietrwała sławę, jeszcze za życia ten grobowiec dla zwłok swoich wystawił. Zmarł d.5 kwietnia 1559 r.

D o  c z y t e l n i k a

Żyj długo, wędrowcze, i tak roztrząsaj swe czyny,

Abyś mógł szczęśliwym być w życiu wiecznem.

Żyłem ja aż nadto sławny i miałem nie najgorsze imię,

Ty widzisz to wszystko spoczywające pod tym niewielkim głazem(ciężarem)?

 

Nagrobek zdobią herby: Sulima, Ogończyk, Rola i Jastrzębiec, a więc przodków Macieja.  Być może jest też fundatorem kamiennej chrzcielnicy w kolegiacie (zdobią ją te same herby).

 

• Płyta nagrobna Macieja Wargawskiego Płyta nagrobna Macieja Wargawskiego
•  

View the embedded image gallery online at:
https://witonia-historia.nsfera.pl/section-blog.html?start=5#sigProGalleria7db4e6344e

 

Niewątpliwie z Wargawy pochodził Rafał Wargawski herbu Rola, kanonik kujawski, od 1548r. żupnik a ns. kanonik krakowski, pisarz skarbu koronnego, sekretarz królewski min. pisarz królowej Bony. Z racji swoich zasług na zamku w Krakowie, w katedrze na Wawelu  według źródeł istnieje nagrobek który opowiada go: proboszczem katedralnym i proboszczem u św. Floriana na Kleparzu.i u św. Jakuba na Kazimierzu (wg: Katalogu biskupów, prałatów i kanoników krakowskich z 1852 r.)

Raphaeli Wargawski Budek de Wargawa, Eccl. Cathe Crac. Et s. Floriani in Kleparz, nec non s. Jacobi Casimiriae Praep. Custodi Sandom. An Canonico Vladisl. Viro genere nobili, pietatiscultori studioso, ingenio prespicaci doctrina eleganti , morum singulari candore, et comitate: pauperum, tam in educandis consanguineis egenis doctrinae studiosis Oatrono liberari, mortali vita perfuncto. Generosus Martinus Jarochowski de eadem Wargawa, et in Nagorzany heres, nepos ex fratre germano, ad locum sepulchri, propter excitandos praetereunies deprecandi illi vitam et requiem aeternam, Patruo suo pientiss. Posuit.

Niestety nie posiadam informacji czy istnieje tam do dnia dzisiejszego. Odczytujemy iż nagrobek ufundował Marcin Jarochowski, wnuk Wargawskiego który pisze się dziedzicem Wargawy i wsi Nagorzany.

 

O więzach rodzinnych pomiędzy Wargawskimi a Jarochowskimi z Jarochowa, może świadczyć fakt iż ok. 1500 r. Małgorzata Jarochowska herbu Lubicz z Jarochowa wychodzi za Wargawskiego (matka Macieja Wargawskiego, patrz wyżej), wnosząc w posagu min. dobra Jarochów.  (Herbarz Szlachty Polskiej str. 384). Mężem i zarazem ojcem Macieja mógł być wymieniony wcześniej Jan Wargawski

Według zapisów w Metryce Koronnej, w 1552 r. Zygmunt August, król polski nadaje Rafałowi Wargawskiemu swemu sekretarzowi i kanonikowi włocławskiemu wieś Szadkowice w woj. sieradzkim. (Obecnie pow. Szadek)[AGAD, MK 82 f.202].

Potwierdzenie tego zapisu znajdujemy w Lustracji dóbr Królewskich w Koronie z lat 1564-65, która podaj iż własność królewska, wieś Szadkowice w woj. sieradzkim została darowana w 1552 r. przez zygmunta Augusta swojemu sekretarzowi, Rafałowi Wargawskiemu. W rok po lustracji posiadaczem wsi jest Jan Kościelecki, lustratorzy wyraźnie stwierdzają że wieś nie jest w posiadaniu Jarochowskich, krewnych spadkobierców Wargawskiego.

Anna Wargowska (zapewne pomyłka i powinno być Wargawska) herbu Rola, córka Stanisława (1622 - 1644) była żoną Zygmunta Żychlińskiego herbu Szeliga, dziedzica na Kargowie, Wolicach i Dobieszynie. [Teodor Żychliński " Złota Księga Szlachty Polskiej " rocznik XIII,str. 305]

 

 

 

 

 

 

---------------------------------------------------------

Bibliografia

 

1.Herbarz Szlachty Polskiej T. 13

2. Prałaci i kanonicy katedry metropolitalnej gnieźnieńskiej od roku 1000 aż do dni naszych. Korytkowski Jan (1824-1888)

3. Katalog Biskupów Prałatów i kanoników Krakowskich, T.III 1852 r.

4. Michał Walicki "Kolegiata w Tumie pod Łęczycą " 1938 r.

5. Spis Obywateli Królestwa Polskiego, 1909 r.

6. Semkowicz Wł. "Wywody szlachectwa w Polsce w XIV-XVII w."

7. Metryka Koronna 19, f. 204 [MRPS I, nr 1872]. AGAD

8. Tabela miast, wsi, osad Królestwa Polskiego z wyrażeniem ich położenia i ludności T.2 1827 r.

9. Herbarz polski Kaspra Niesieckiego T.9[T-W]

10. Michał Rawita-Witanowski "Kłodawa i jej okolice pod względem historyczno-ludoznawczym", 1905 r.

11. Księgi grodzkie łęczyckie, Castr. Lanc. Rel. 125 .[AGAD], Ziemskie Łęczyckie 4 k.464;6 k.62

12. S.M. Zajączkowski "Lokacje osad wiejskich na obszarze przedrozbiorowego powiatu łęczyckiego do lat siedemdziesiątych XVI wieku"

13. Varia Genealogiczne. Zespół nr 467. Sygnatura 45. AGAD (Niesiołowski)

14.https://cmentarze.um.warszawa.pl; https://lodzkie.dipp.info.pl/baza-dipp/item/147-gmina-krzyzanow/204-dwor-krzyzanow

www.sejm-wielki.pl

15. Metryki Parafia Strzegocin, Topola Którlewska, Witonia. Gazeta Korrespondencyjna nr. 67 1826

16. Księgi miejskie Łęczyca 1/134/0/-/16;

17. Akta  tyczące się legatów Marianny Rutkowskiej...[]. AGAD Sygn. 07318 

18. Ksiega Hipoteczna dobra Wargawa Nr.Rep 790 Syg. 264