Chciałbym przedstawić artykuł dotyczący projektu oficjalnego herbu dla gminy Witonia, opracowanego przez znanego heraldyka Pana Krzysztofa J.Guzka, ze Zdun k/Łowicza
Projekt herbu gminy Witonia
Wolą lokalnej społeczności - radnych i mieszkańców Gminy Witonia Powiatu Łęczyckiego - jest ustanowienie rodowego herbu ROLA jako herbu tejże gminy.
Opis herbu
"W polu czerwonym trzy kroje płużne srebrne (barwy białej) w rosochę z różą tejże barwy pośrodku?.
https://witonia-historia.nsfera.pl/projekt-herbu-gminy-witonia.html#sigProGalleriae3f740824c
Jest to opis zaczerpnięty z ?Herbarza rycerstwa polskiego z XVI wieku? [1]- dzieła nestora polskich heraldyków Prof. dr. hab. Józefa Szymańskiego .
W swym wcześniejszym dziele ?Herbarzu średniowiecznego rycerstwa polskiego? [2] Prof. Józef Szymański podaje, iż róża była ?... o dnie złotym? (s.254) - jednakże wprowadzenie do współczesnego herbu gminy dodatkowego metalu (barwy) wydaje się być zbędne.
https://witonia-historia.nsfera.pl/projekt-herbu-gminy-witonia.html#sigProGalleria2c893a708a
Projekt herbu dla Gminy Witonia przedstawia w polu tarczy późnogotyckiej - zgodnie z wnioskami I Krakowskiego Kolokwium Heraldycznego [3] - trzy kroje płużne ułożone zgodnie z ruchem wskazówek zegara, a więc w prawo. Zwraca uwagę fakt, iż wspominane wyżej dwa fundamentalne dzieła Prof.dr.hab. Józefa Szymańskiego w opisie nie podają kierunku zwrotu krojów płużnych.
https://witonia-historia.nsfera.pl/projekt-herbu-gminy-witonia.html#sigProGalleriac6b2f6cd8b
W zamieszczonych we wspominanych wyżej herbarzach Prof. J. Szymańskiego wzorach herbu ROLA kroje płużne mają kierunek przeciwny w stosunku do ruchu wskazówek zegara, a więc w lewo, przy czym wspominany wyżej ?Herbarz ...? z 1993 r. podaje pięć odmiennych wzorów herbu ROLA. W takiej właśnie postaci - zaczerpniętej ze wspominanych wyżej ?Herbarzy...? Prof. J Szymańskiego - herb ROLA widnieje jako znak tejże gminy w dwóch wydaniach ?Przewodnika po Łęczycy i Regionie Łęczyckim? [4] pełniąc tamże funkcje nieformalnego znaku rozpoznawczego, a może bardziej logo Gminy Witonia. Tymczasem w herbie funkcjonującym od ponad dwudziestu lat jako nieformalne signum Gminy Witonia kroje płużne mają zwrot odwrotny, tj. w prawo, a więc zgodny z kierunkiem ruchu wskazówek zegara.
Herb ROLA przy drodze wojewódzkiej Nr 60 Kutno - Łęczyca - Łódź. Pełni w tym miejscu funkcję słupa granicznego Gminy Witonia od ponad 20 lat.
W takiej też postaci widnieje herb ROLA na sporządzonej w roku 2007 chorągwi Gimnazjum w Witoni.
Chorągiew gimnazjum w Witoni z rycerskim herbem ROLA.
Chorągiew gimnazjum w Witoni z rycerskim herbem ROLA.
Chorągiew gimnazjum w Witoni z rycerskim herbem ROLA.
Chorągiew gimnazjum w Witoni z rycerskim herbem ROLA.
https://witonia-historia.nsfera.pl/projekt-herbu-gminy-witonia.html#sigProGalleria824a265088
Niezwykle interesująca postać herbu ROLA znajduje się na zwieńczeniu pochodzącego zapewne sprzed 1550 r. sakramentorium w kościele parafialnym pw. Św. Katarzyny w Witoni. W rzeźbiarskiej, przestrzennej formie widnieje godło herbu rodowego ROLA umieszczone w kartuszu trzymanym przez dwa lwy siedzące, przy czym w polu kartusza są dodatkowo umieszczone dwa sygle - ?S? i ?V? - jednoznacznie identyfikujące godność posiadacza tegoż wyobrażenia herbu, Stanisława Wituńskiego 5), właściciela Witoni (vide: dokumentacja fotograficzna). Powyższy, zabytkowy obiekt jest niezwykle interesujący dla niniejszych rozważań. Widniejące tamże trzy kroje płużne nie są skierowane w jedną stronę - prawy górny krój usytuowany jest w lewo (tj. przeciwnie do ruchu wskazówek zegara), zaś dwa pozostałe kroje mają zwrot przeciwny czyli w prawo (zgodnie z ruchem zegarowych wskazówek).
https://witonia-historia.nsfera.pl/projekt-herbu-gminy-witonia.html#sigProGalleriab9584353d3
Powyższego układu krojów płużnych nie spotykamy we wspominanych wyżej rycinach odmian herbu, ROLA opublikowanych w fundamentalnych dziełach Prof. Józefa Szymańskiego - są one natomiast przedstawione w ?Księdze herbowej rodów polskich? Juliusza Ostrowskiego [6] Dużą ciekawostką jest fakt, iż tymże herbarzu pokazane są odmiany rodowego herbu ROLA o różnych zwrotach krojów płużnych.
https://witonia-historia.nsfera.pl/projekt-herbu-gminy-witonia.html#sigProGalleriaba60b61a08
Dodajmy, że układ krojów płużnych o zwrocie zgodnym z ruchem wskazówek zegara jest przedstawiony na rycinie w popularnym wydawnictwie ?Rycerskie herby Polaków? autorstwa J. Kochanowskiego i A. Jońcy, członków Polskiego Towarzystwa Heraldycznego , a także w niedawno wydanym ?Herbarzu Polskim? Tadeusza Gajla.
https://witonia-historia.nsfera.pl/projekt-herbu-gminy-witonia.html#sigProGalleriabd48d4ad5a
Reasumując powyższe rozważania bez obawy uchybienia prawdzie należy przyjąć pogląd, iż projekt herbu dla Gminy Witonia przedstawia kolejną, odmienną wersją rodowego herbu ROLA.
Uzasadnienie
Gmina Witonia położona jest na Równinie Kutnowskiej w północno-wschodniej części Powiatu Łęczyckiego; jest to gmina typowo rolnicza. Najstarsza wzmianka źródłowa z 1386 r. zawarta jest w księgach sądowych łęczyckich. Następna wzmianka pojawia się dwa lata później, a w jej treści zawarta jest informacja dotycząca miejscowego plebana - Mikołaja; zapiska ta świadczy o wówczas już istniejącym kościele parafialnym.
Na podstawie prac archeologicznych, prowadzonych przez historyka Adolfa Pawińskiego (1840-1896) wiadomo, ze w średniowieczu istniał w obecnej Witoni dwór wraz z folwarkiem. W XIV i XV wieku właścicielem wsi był Grzymek z Piekar herbu Rola. Jego potomkowie, którzy nadal byli posiadaczami wsi, z czasem zaczęli nosić nazwisko Wituńscy herbu Rola - stąd też wieś przybrała początkowo nazwę Witania.
W początkach XVIII wieku już jako Witonia posiadała prawa miejskie. Na ten temat istnieją jednak dość enigmatyczne przekazy. Najstarszą wiadomość dotyczącą Witoni jako miasta podają zapiski metrykalne parafii Strzegocin z 1728 r., natomiast ostatnia znana informacja o miejskim charakterze Witoni, dotycząca miejscowych Żydów, pochodzi w 1764 r. Niestety, nie są znane (nie zachowały się ?) jakiekolwiek historyczne przekazy o nadaniu Witoni wraz z prawami miejskimi prawo używania herbu. Stąd też możemy jedynie wysnuć domniemanie, iż w tym okresie Witonia posługiwała się herbem Rola jako signum miasta; nie wiadomo także w jakiej odmianie. Nie są znane przyczyny, które spowodowały utratę praw miejskich - wszystkie źródła historyczne z końca XVIII w. już określają Witonię jako dobrze zagospodarowaną wieś. [5]
We wsi - siedzibie Gminy - znajduje się kościół parafialny p.w. św. Katarzyny, zbudowany w połowie XVI; pierwotny, zbudowany ok. 1370 r. z drewna, spalił się w 1550 r. W tej zabytkowej świątyni znajduje się interesujący obiekt. Jest nim renesansowe sakramentorium (kamienne, trzykondygnacyjne) z drugiej połowy XVI wieku, fundacji rodziny Wituńskich herbu Rola . W jego górnej części znajduje się jakby signum temporis w postaci dwóch lwów trzymających kartusz z herbem Rola i syglami ?SW?.
Takie są historyczne przesłanki przemawiające dość dobitnie za wyborem herbu Rola jako herbu dla Gminy Witonia. Istnieją jednak i przesłanki współczesne, nie mniej przemawiające za wyborem herbu Rola jako herbu Gminy Witonia.
Oto od ponad 20 lat, z inicjatywy nieżyjącej już ś.p. Janiny Kuś (+ 2000), pełniącej wówczas funkcję Naczelnika Gminy Witonia, na granicy gminy przy drodze wojewódzkiej Kutno - Łęczyca - Łódź, został ustawiony słup graniczny z herbem ROLA i nazwą gminy (vide: dokumentacja fotograficzna). Obiekt ten na przestrzeni tychże minionych 20 lat wielokrotnie był odnawiany i stąd tez bez obawy uchybieniu prawdzie można stwierdzić, iż na stałe wrósł on wraz z herbem ROLA nie tylko w pejzaż gminy, lecz także i w pamięć jej mieszkańców, pełniąc tym samym nieformalną funkcję znaku-herbu gminy (nota bene - jak widać to na dokumentacji fotograficznej - od początku godło herbu umieszczone zostało w tarczy typu francuskiego; jest to zapewne naleciałość z okresu PRL, kiedy to godło państwowe było w formie herbu z tego typu tarczą).
Z chwilą restytucji samorządów powiatowych, a więc dziesięć lat temu, herb Rola pojawił się w witrynie internetowej Powiatu Łęczyckiego jako nieformalny, funkcjonujący do dzisiejszego dnia znak rozpoznawczy Gminy Witonia; widnieje on także jako ?logo? Gminy Witonia w jej opisie w dwóch wydaniach ?Przewodnika po Łęczycy i Powiecie Łęczyckim? wydanych w 2000 r. i w 2005 r.
Dodajmy tu, że na przestrzeni ostatnich ponad 20 lat herb Rola był wielokrotnie, a nawet dość często, używany przy różnych okazjach i uroczystościach gminnych przez lokalne władze i miejscową społeczność jako signum (znak - symbol) Gminy Witonia.
Można zatem przyjąć, iż przedstawione wyżej fakty stanowią wystarczające argumenty do uznania herbu Rola za herb Gminy Witonia.
Autor: Krzysztof J.Guzek
Member of The Heradry Society of Scotland
Przypisy:
-
Szymański J., Prof. dr hab.: ?Herbarz rycerstwa Polskiego z XVI wieku?, Warszawa 2001. s. 253
-
Szymański J, Prof.dr hab.: ?Herbarz średniowiecznego rycerstwa polskiego?, Warszawa 1993, s.254
-
?Wnioski I Krakowskiego Kolokwium Heraldycznego w sprawie symboliki samorządowej III Rzeczypospolitej? [w]: ?Współczesna heraldyka samorządowa i jej problemy?, pod red. W.Drelicharza i Z. Piecha, Kraków 2000, s. 237, pkt.14
-
Prasnowska A.: ?Gmina Witonie. Herb Rola?, [w]: ?Przewodnik po Łęczycy i regionie Łęczyckim?, prac. zbior. Pod red. J. Szymczaka, Wyd. I - Łęczyca 2000, s.187 i Wyd. II - Łęczyca 2005, s.191.
-
Tą część uzasadnienia opracowano na podstawie opisu gminy w ?Przewodniku po Łęczycy i Powiecie Łęczyckim?, Łęczyca 2000 (Prasnowska A.: ?Gmina Witonia?. s.138-144).
-
Juliusz hr. Ostrowski: ?Księga herbowa rodów polskich?, Warszawa 1903, Zeszyt XVI, s. 632
---------------------------------------------------------
Literatura
1. Szymański J., Prof. dr hab.: ?Herbarz rycerstwa Polskiego z XVI wieku?, Warszawa 2001.
2. Szymański J., prof.dr hab.: ?Herbarz średniowiecznego rycerstwa polskiego?, Warszawa 1993,
3. ?Wnioski I Krakowskiego Kolokwium Heraldycznego w sprawie symboliki samorządowej III Rzeczypospolitej? [w]: ?Współczesna heraldyka samorządowa i jej problemy?, pod red.W.Drelicharza i Z. Piecha, Kraków 2000
4. Prasnowska A.: ?Gmina Witonia. Herb Rola?, [w]: ?Przewodnik po Łęczycy i regionie Łęczyckim?, prac. zbior. pod red. J. Szymczaka, Wyd. I - Łęczyca 2000, i Wyd. II - Łęczyca 2005,
5. Juliusz hr. Ostrowski: ?Księga herbowa rodów polskich?, Warszawa 1903, Zeszyt XVI, s
6. Jońca A., Kochanowski J.: ?Rycerskie herby Polaków (2)?, Warszawa 1989
7. Gajl T.: ?Herbarz polski od średniowiecza do XX wieku?, Gdańsk 2007
Ilustracje
1. Kartusz herbowy z godłem herbu Rola Szymona Wituńskiego na sakramentorium w kościele parafialnym w Witoni.
2. Zdjęcie słupa granicznego gminy przy drodze wojewódzkiej Kutno - Łęczyca - Łódź.
3. Strona główna chorągwi Gimnazjum w Witani z herbem Rola.
5. Odmiany herbu Rola w ?Księdze herbowej rodów polskich? J. Ostrowskiego
6. Odmiana herbu Rola w ? Rycerskich rodach Polaków? A.Jońcy i J. Kochanowskiego.
7. Odmiana herbu Rola w ?Herbarzu Polskim? T.Gajla.
8. Tarcze typu francuskiego w ?Heraldry? O.Neubeckera