Wargawscy herbu Rola
Według Herbarza Rycerstwa Polskiego Bartosza Paprockiego z 1584 r. Wargawa jest gniazdem rodowym rodziny Wargawskich, drobnej szlachty herbu Rola. I nie inaczej
Idąc chronologicznie pierwszym Wargawskim o którym podają znane mi źródła jest Jan Wargawski., tytułowany miecznikiem łęczyckim, wicestarostą i burgrabia oraz horodniczym przedeckim. Skape informacje o nim pochodzą z Metryki Koronnej, pod datą 1537 r.:
"Ioannes Vagrawski, gladifier Lanciciensis,vicecapitaneus et burgrabius arcis Predecensis, a bellica expeditione absolvitur" [18601]
Herbarz Kacpra Niesieckiego pod hasłem Wargawski h. Rola w Łęczyckim województwie wymienia Macieja Wargawskiego, proboszcza łęczyckiego, od roku 1540 proboszcza parafii Zgierz (po śmierci Tomasza Rożnowskiego). Tytułowany jest także poborcą sieradzkim i łęczyckim, uczestniczącego w lokalnych komisjach przy sporach o granice i świadczenia.
Tutuowany w dokumentach również dziekanem kaliskim, kanonikiem włocławskim i płockim. Kolejno zapisy z 1535 i 1537, 1538, 1540 r. :
"Data est praesantiatio Mathie Wargawski ad canonicatum et praebendem Vladislaviensem, quam Sebastianus Opalenski, custos Posnaniensis, in personem eiusdem Vargawski sub certis condicionibus resignavit" 1535 r.[17708]
"Ad intercesionem reginae Bonae Mathias Wargawski, canonicus Vladislaviensis, ab bellica expeditione absolvitur" 1537 r.[18600]
"Data est praesentatio ad ecclesiam parrochalem in Zgierz Mathie Wargawski, canonico Vladislav, post mortem Thoma Roznowski" 1540 r.[20072]
"Mathie Vargawski, Vladislav et Posnaniensis canonico, secretario regio et Lancicac in Zgerz plebano in donationem decimae in Villa Brenno, ad ecclesiam parrochialem in Zgierz quondam spectantis, in vsun mansonariorum, preadicatorum et organisae ecclesiae parrochailis Lancic consensu datur" [1547 r.][23028]
Wargawski od 1538 do 1550 r. był rektorem kościoła farnego w Łęczycy. Na jego prośbę król Zygmunt Stary wyznaczył dożywotnią pensję roczną na dochodach plebańskich dla jakiejkolwiek osoby duchownej. W 1541 r. ufundował wielki dzwon dla miejscowej fary. W 1550 r. Wargawski został archidiakonem łęczyckim i zrezygnował z miejscowego probostwa, zachowując przy tym prawo do rocznej pensji w wysokości 30 grzywien.
W dokumencie ugody z 1478 r. dt. dziesięciny pieniężnej należącej się kolegiacie św. Idziego w Kłodawie (obecnie już nieistniejącej) z probostwa łęczyckiego, wymieniony jest honoralibis Maciej Wargawski, nauczyciel tamtejszej szkoły parafialnej, później kolegiackiej, od 1516 r. był jej rektorem (!). Tenże sam Maciej Wargawski w 1548 r. wyznaczony został jednym z komisarzy w sprawie erygowania wójtostwa w Kłodawie na prawie magdeburskim.
Ranga szkoły i jej poziom były na ten czas dość wysokie.Uczono w niej języka łacińskiego, liturgii, śpiewu, katechizmu. Do podniesienia poziomu szkoły przyczynił się min. Sędziwój z Czechla w okresie swego pobytu w Kłodawie Będąc profesorem Akademii Krakowskiej zapewnił obsadę nauczycielską na wysokim poziomie, sprowadzając stamtąd specjalistów. W takiej sytuacji szkoła została uznana za filię Alma Mater Jagiellonica. O tradycjach naukowych Kłodawy świadczy fakt, że w latach 1364-1514 na Akademii Krakowskiej studiowało 21 kłodawian.
Jednak nasuwa się tu pewna wątpliwość czy Maciej Wargawski z dokumentu z 1478 r. , poźniejszy jej rektor to ten i sam nasz Wargawski. Maciej Wargawski umiera w 1559 r.
W kolegiacie w Tumie znajduje się marmurowy nagrobek z płaskorzeźbą przedstawiającą Macieja Wargawskiego (tuż przy wejściu w kruchcie, po lewej stronie). Napis na płycie głosi:
Venerabilis Mathias Wargawski Archidiac.Lanc. Et Vladislavien.Poznaniensis Eclarum Can. S.R.M. Vir admiralibis in Deum ac pauperes, piatere et in quovis amicos mire officiosus, in egentes liberalis alienique minime unquam cupiens, vitae humanae fluxam cernens gloriam, vivens adhuc cadaveri suo sarcophagum extruxit, mortuus an. Dni 1559 die 5 aprilis.
a d L e c t o r e m
Vive diu, vitamque tuam perpende viator aeterea felix possis ut esse domo. Vixi ego sat clarus nec turpia nomina gessi omnia sub parva mole jacere vides
Co można przetłumaczyć:
Czcigodny Maciej Wargawski archidiakon łęczycki i kujawski, kanonik poznański, sekretarz JKrólewskiej mości, mąż zawołany Boga i cierpiących niedostatek i we wszystkiem względem przyjaciół dziwnie uczynny, względem ubogich szczodrobliwy i cudzego nigdy nie pożądający, życia ludzkiego widząc nietrwała sławę, jeszcze za życia ten grobowiec dla zwłok swoich wystawił. Zmarł d.5 kwietnia 1559 r.
D o c z y t e l n i k a
Żyj długo, wędrowcze, i tak roztrząsaj swe czyny,
Abyś mógł szczęśliwym być w życiu wiecznem.
Żyłem ja aż nadto sławny i miałem nie najgorsze imię,
Ty widzisz to wszystko spoczywające pod tym niewielkim głazem(ciężarem)?
Nagrobek zdobią herby: Sulima, Ogończyk, Rola i Jastrzębiec, a więc przodków Macieja. Być może jest też fundatorem kamiennej chrzcielnicy w kolegiacie (zdobią ją te same herby).
https://witonia-historia.nsfera.pl/wargawa.html?start=7#sigProGalleria7db4e6344e
Niewątpliwie z Wargawy pochodził Rafał Wargawski herbu Rola, kanonik kujawski, od 1548r. żupnik a ns. kanonik krakowski, pisarz skarbu koronnego, sekretarz królewski min. pisarz królowej Bony. Z racji swoich zasług na zamku w Krakowie, w katedrze na Wawelu według źródeł istnieje nagrobek który opowiada go: proboszczem katedralnym i proboszczem u św. Floriana na Kleparzu.i u św. Jakuba na Kazimierzu (wg: Katalogu biskupów, prałatów i kanoników krakowskich z 1852 r.)
Raphaeli Wargawski Budek de Wargawa, Eccl. Cathe Crac. Et s. Floriani in Kleparz, nec non s. Jacobi Casimiriae Praep. Custodi Sandom. An Canonico Vladisl. Viro genere nobili, pietatiscultori studioso, ingenio prespicaci doctrina eleganti , morum singulari candore, et comitate: pauperum, tam in educandis consanguineis egenis doctrinae studiosis Oatrono liberari, mortali vita perfuncto. Generosus Martinus Jarochowski de eadem Wargawa, et in Nagorzany heres, nepos ex fratre germano, ad locum sepulchri, propter excitandos praetereunies deprecandi illi vitam et requiem aeternam, Patruo suo pientiss. Posuit.
Niestety nie posiadam informacji czy istnieje tam do dnia dzisiejszego. Odczytujemy iż nagrobek ufundował Marcin Jarochowski, wnuk Wargawskiego który pisze się dziedzicem Wargawy i wsi Nagorzany.
O więzach rodzinnych pomiędzy Wargawskimi a Jarochowskimi z Jarochowa, może świadczyć fakt iż ok. 1500 r. Małgorzata Jarochowska herbu Lubicz z Jarochowa wychodzi za Wargawskiego (matka Macieja Wargawskiego, patrz wyżej), wnosząc w posagu min. dobra Jarochów. (Herbarz Szlachty Polskiej str. 384). Mężem i zarazem ojcem Macieja mógł być wymieniony wcześniej Jan Wargawski
Według zapisów w Metryce Koronnej, w 1552 r. Zygmunt August, król polski nadaje Rafałowi Wargawskiemu swemu sekretarzowi i kanonikowi włocławskiemu wieś Szadkowice w woj. sieradzkim. (Obecnie pow. Szadek)[AGAD, MK 82 f.202].
Potwierdzenie tego zapisu znajdujemy w Lustracji dóbr Królewskich w Koronie z lat 1564-65, która podaj iż własność królewska, wieś Szadkowice w woj. sieradzkim została darowana w 1552 r. przez zygmunta Augusta swojemu sekretarzowi, Rafałowi Wargawskiemu. W rok po lustracji posiadaczem wsi jest Jan Kościelecki, lustratorzy wyraźnie stwierdzają że wieś nie jest w posiadaniu Jarochowskich, krewnych spadkobierców Wargawskiego.
Anna Wargowska (zapewne pomyłka i powinno być Wargawska) herbu Rola, córka Stanisława (1622 - 1644) była żoną Zygmunta Żychlińskiego herbu Szeliga, dziedzica na Kargowie, Wolicach i Dobieszynie. [Teodor Żychliński " Złota Księga Szlachty Polskiej " rocznik XIII,str. 305]
---------------------------------------------------------
Bibliografia
1.Herbarz Szlachty Polskiej T. 13
2. Prałaci i kanonicy katedry metropolitalnej gnieźnieńskiej od roku 1000 aż do dni naszych. Korytkowski Jan (1824-1888)
3. Katalog Biskupów Prałatów i kanoników Krakowskich, T.III 1852 r.
4. Michał Walicki "Kolegiata w Tumie pod Łęczycą " 1938 r.
5. Spis Obywateli Królestwa Polskiego, 1909 r.
6. Semkowicz Wł. "Wywody szlachectwa w Polsce w XIV-XVII w."
7. Metryka Koronna 19, f. 204 [MRPS I, nr 1872]. AGAD
8. Tabela miast, wsi, osad Królestwa Polskiego z wyrażeniem ich położenia i ludności T.2 1827 r.
9. Herbarz polski Kaspra Niesieckiego T.9[T-W]
10. Michał Rawita-Witanowski "Kłodawa i jej okolice pod względem historyczno-ludoznawczym", 1905 r.
11. Księgi grodzkie łęczyckie, Castr. Lanc. Rel. 125 .[AGAD], Ziemskie Łęczyckie 4 k.464;6 k.62
12. S.M. Zajączkowski "Lokacje osad wiejskich na obszarze przedrozbiorowego powiatu łęczyckiego do lat siedemdziesiątych XVI wieku"
13. Varia Genealogiczne. Zespół nr 467. Sygnatura 45. AGAD (Niesiołowski)
14.https://cmentarze.um.warszawa.pl; https://lodzkie.dipp.info.pl/baza-dipp/item/147-gmina-krzyzanow/204-dwor-krzyzanow
15. Metryki Parafia Strzegocin, Topola Którlewska, Witonia. Gazeta Korrespondencyjna nr. 67 1826
16. Księgi miejskie Łęczyca 1/134/0/-/16;
17. Akta tyczące się legatów Marianny Rutkowskiej...[]. AGAD Sygn. 07318
18. Ksiega Hipoteczna dobra Wargawa Nr.Rep 790 Syg. 264