Dzieje Szamowa
Wieś szlachecka po raz pierwszy wzmiankowana w księgach sądowych łęczyckich już w 1386 roku. Gniazdo rodowe zasłużonej rodziny Szamowskich h. Prus I-mo. Pierwsze wpisy z ksiąg sądowych łęczyckich z lat 1386 - 1399 wymieniają Lekarda (Lecarth de Shamowo) i prawdopodobnie jego synów: Stanisława, Bogute i Tomasza (Thomas Lekartowicz) - pierwszych znanych nam właścicieli i dziedziców wsi.
W 1386 r. Lecawko (prawdopodobnie chodzi tu o Lekarda) w obliczu świadków dzieli dobra w Szamowie pomiedzy synów: Tomasza i Bogutę.
Thoma de Szanouo producit testes contra Lecawco et suos duos filios: Felislaus de Turzinouo, Welislaus de Turzinouo, Mathais Czeslai, Petrus Micossij de Kozubi, Nikolaus de Weprzki Rota: quod ex divisione paterna cum fratribus mihi deti in Szanouo pro una porcione Tome cum fratre Bohuta. Terminus infra duos septimanas [K.S. T 1,162]
Z zapisu z 1394 roku można wywnioskować że Jan z Szamowa mógł być synem Stanisława:
Johannes de Szamowo iurabit, quod tenet partem hereditatis a Stanislao et non Fitka Albertus de Shamouo (Jan z Szamowa który posiada części dziedziczne Stanisława[...])
Zapisek z 1407 r. dt. oczyszczenia szlachectwa Dominika ze Świerczyna podaje za świadków Stanisława, Andrzeja, Urbana i Pietrasza herbu Prusy, zawołania Słubica, prawdopodobnie właścicieli działów w Szamowie.
Jednak najstarszym dokumentem potwierdzającym istnienie wsi jest dokument Macieja Drzewieckiego, arcybiskupa gnieźnieńskiego (Archiv.Capit. Gnes. Liber provileg. II 1459 r.) dotyczących erygowania altarii św. Aleksego w kolegiacie łęczyckiej (Tumie). Czytamy tam, iż altaria ta (ołtarz) erygowana była przez arcybpa. Jarosława Bogorię Skotnickiego, a więc w latach 1342-1376. Opisy uposażenia altarii, wymieniają min. dziesięcinę z Szamowa.
W latach 1484-1513 Szamów należy do Jana, kasztelana konarskiego łęczyckiego o którym wspomina min. Metryka Koronna.
W roku 1487 Jan Szamowski przenosi wsie Szamów i pobliską Wargawę na tzw. prawo niemieckie:
Joanni Schamowsky, castellano Conariensi, datum est ius theutonicum super villas ipsius Schamowo et Wargawa, in terra et districtu Lanciciensi sitas. [MK 19, f. 204,MRPS I, nr 1872].
Lustracje dóbr i uposażeń kościelnych Jana Łaskiego z początku XVI w. wymieniają dziesięcinę płaconą przez dziedziców Szamowa proboszczowi w Witoni.
Według rejestrów skarbowych z 1576 roku, właścicielem Szamowa był Jan Szamowski kasztelan brzeziński wraz z żoną Anną Sierakowską h. Ogończyk, wojewodziną łęczycką. Dobra Szamów obejmowały wówczas 10 łanów, i posiadały 8 zagrodników, karczmę, 5 osadników lub kmieci, 1 rzemieślnika. 0,5 łąna w Szamowie należały do Pawła i Mikołaja Ossędowskich z Osędowic.
Oprócz Szamowa do Jana i jego brata Bartłomieja rejestr wymienia inne dobra: Wargawę, Oraczew, Gajew Górny, Ktery Zieleniew, , Kalinową, Włosków, Siemieniczki, Młogoszyn.
Kolejno po Janie właścicielami Szamowa min. byli:
-
Stanisław, żona Helena Piaskowska herbu Junosza. Zmarł przed 1644,
-
Bracia Piotr, Krzysztof i Stanisław w latach 1649-1695
Pod koniec XVII wieku majątek podupadł, i na poczatku XVIII wieku stał się własnością wierzycieli. To sprawiło że gniazdo rodowe przez ok 100 lat przestało należeć do rodu Szamowskich. Dopiero na początku XIX wieku po trwającym 35 lat procesie sądowym Szamowskim udało się je odzyskać. Ale po kolei …
Szamów w XVII-XVIII w. Piotra i Jana Szamowskich
W końcu wieku XVII Szamów w całości należy do Piotra Szamowskiego, skarbnika łęczyckiego, i jego żony Anny Mniewskiej. Piotr był synem Stanisława i Heleny ze Strachocic Piestkowskiej. To stryj Piotra - Jan, kasztelan gostyniński ufundował kościół Pijarów w Łowiczu. Piotr miał braci: Franciszka Krzysztofa, stolnika łęczyckiego, Stanisława oraz siostrę Annę zamężną za Aleksandrem Skrzyńskim kasztelanem brzezińskim. To właśnie Piotrowi drogą wykupu od braci i sukcesji po ojcu przypadł Szamów. Prócz Szamowa z przyległością zwaną w dokumentach Sielec, do Piotra należały też inne majątki: Wargawa Młoda wraz ze stawem i łąkami zwany Wkówki, Oraczew, Gajew, Luboradz oraz Glinnik w części Ziewaniczki i Krystyny (pow. brzeziński).
Piotr ze związku z Mniewską posiadał syna Jana oraz 3 córki: Petronelle zamężną Słucką, Jadwigę zameżną Magnuską i Terese (zmarłą bezdzietnie). W 1698 roku Piotr swój majątek (wraz z długami) przekazał jedynemu synowi Janowi, też skarbnikowi łęczyckiemu wyłączając tylko na swój dożywotni użytek wsie Oraczewo i Gajewo.
Jan jeszcze w większym stopniu zadłużył Szamów i pozostałe wsie a w końcu swego życia przekazał majątek jedynej córce z Katarzyny Mokranowskiej - Aleksandrze zameżnej za Jana Kossowskiego sędziego ziemskiego sandomierskiego. Kiedy wierzyciele zaczeli dopominać się wypłaty sum, wówczas siostry Jana a córki Piotra - Petronella zamężna Słucka z córką Izabellą Morzycką oraz Jadwiga Magnuska zgłaszaja się o posag oraz należny im wydział z dóbr ojczystych i macierzystych który przypadł wpierw ich matce Annie z Mniewskich. Aleksandra będąc jedyną sukcesorką po rodzicach, nie będąc w stanie zapewnić spłaty zaległych zobowiązań, podniosła proces tzw. patioritatis, który oznaczał nic innego jak konkurs polegający na rozbiorze majątku pomiędzy wierzycieli. Suma długów wynosiła całkiem sporą sumkę - 66 701 złp.
W 1722 roku, miała miejsce kondenscenzja (zjechanie sądu na sporne dobra) oraz exdywizja czyli podział pomiędzy wierzycieli majątku dłużnika czyli ziemi w naturze. Aleksandra voto Kossowska - jedyna córka Jana, także nie zrzekła się swoich praw do majątku pozostawionym przez ojca. Dodatkowo do masy spadkowej po dziadku Janie swoje roszczenia zgłaszały także 2 córki Aleksandry, tj: Barbara 1-mo voto za Józefa Miszewskiego, 2-voto za Antoniego Remera oraz Franciszka voto za Mikołaja z Lipowca Lipowskiego skarbnika płockiego, po której syn Antoni otrzymał plenipotencje do sukcesji po swojej matce.
W 1730 w Trybunale Piotrkowskim zapadł powtórny wyrok sądu zjazdowego, zatwierdzający min.dla sióstr Szamowskich należne im sumy: dla matki Magnuskiej sume 10 000 złp (zapisaną pierwotnie już w 1666 r.) modo reformatio na Oraczewie oraz 1200 złp z sumy 7000 złp zapisanej na drugiej połowie Szamowa dla Petronelli Słuckiej (siostry Jana). Takim to sposobem w 1730 r. majątek nieruchomy składający się z Szamowa z przyległością Sielec, Wargawy Młodej, Wkówek, Oraczewa, Gajewa, Luboradza oraz Glinnika po Piotrze ojcu i synie Janie Szamowskich został rozebrany.
Pomimo rozdrobnienia majątku po Szamowskich, interesujący nas Szamów otrzymuje 2 nowych właścicielach. Po 1730 roku sam są nimi: Wojciech Chorkowski oraz rodzina Jankowskich
Część Szamowa (lit. A) miecznika chełmińskiego Wojciecha Chorkowskiego (vel Charkowskiego, tutaj…), mógła być dzierżawą lub mogła być nabyta poprzez wykup praw cesji do tej częsci Szamowa. W 1749 r. Wojciech potwierdza umowę dotyczącą Szamowa oraz przelewa pewne sumy pannom: Katarzynie i Felicjannie Kleniewskim oraz jej matce Franciszce Słubickiej 2v Grabowskiej.
Druga czesć majątku zwana Jankowszczyzną znalazła się w rękach rodziny Jankowskich herbu Ogończyk. Stało się to na skutek przejęcia przez Andrzeja Jankowskiego sumy 5486 złp, zapisanej w 1699 roku przez Szamowskiego siostrom Kierzkowskim. Po procesie podziałowym, Andrzej Jankowski jako sukcesor Kierzkowskiej porzez Intromisję (tj. wejście w posiadanie nieruchomości w drodze sądowej) w 1743 r. stał się właścicielem tej części wsi. Połowa Szamowa pozostaje w rękach Jankowskich do 1822, tj. do momentu zbycia dziedzictwa przez ostatniego właściciela tej cześci Szamowa – Macieja, wnuka Andrzeja Jankowskiego. (wiecej o Jankowskich tutaj…).
W późniejszych dokumentach część ta jest oznaczona jako Szamów lit. B lub zwana Jankowszczyzną. Nazwa wśród lokalnej społeczności zachowała się jednak na dłużej. Spisy dzięsięcin opłacanych do kościoła Witońskiego z lat 1838-58, wymieniają wieś Szamów oraz tzw. cześć Jankowskiego
Rejestr Diecezjów Czajkowskiego z 1783/4r. przy własności Szamowa w par. Witonia podaje dwóch bezimiennych właścicieli: Jankowski oraz Charchowski.
Jeśli można to porówna do obecnego stanu, Szamów w części A terytorialnie obejmował obecnie wsie (parcele): Olesice, Rudniki, Gozdków. Część „B” zwana Jankowszczyzna i odpowiadała obecnej wsi Szamów (tzw. kolonia Szamów). Część „A” była kilkakrotnie większa od części „B”
Tak podzielony Szamów pozostaje do 1790 roku. Wtedy zainteresowanie wykupieniem majątku (częścią Charkowskiego) wykazuje niejaki Wiktor Stępowski. Zaczyna on wykupywać cesję praw do dóbr od wierzycieli umieszczonych na tej cześci Szamowa. Wykup tej połowy dziedzictwa Szamowskich zaczął od nabycia prawa do majątku od potomków z linii ojczystej tj. od córek Aleksandy Kossowskiej - Barbary Remerowej oraz Franciszki Lipowskiej żony Antoniego Lipowskiego. Antoni w kontracie zbycia jednak zastrzegł sobie możliwość ponownego wykupu dóbr, według prawa które służyło jemu jak i jego ciotce Barbarze. Prócz spadkobierców po Kossowskiej, Wiktor zabrał się także do wykupu wierzycieli umieszczonych na innych dobrach po Szamowskich, tj: część Wargawy Młodej, Glinnika i Ziewaniczek.
W tym samym czasie prawa do rodzinnego gniazda Szamowskich zaczął skupować także prawnuk Franciszka Szamowskiego – Felicjan wraz z bratem Ignacym.
Pochodzący z Witaszewic koło Tumu bracia, prawo do 4 części tytułu własności nabyli od sukcesorów z linii żeńskiej tj. Felicjana Morzyckiego syna Izabeli ze Słuckich Morzyckiej i wnuka Petronelii Słuckiej.
Ponieważ to im jako prawnukom służyło pierszeństwo wykupna praw do majątku w drodze dziedzictwa, bracia protestowali w grodzie łęczyckim przeciw nabywaniu ich przez Stępowskich. Prawo takie służyło braciom stryjecznym – nawet gdy dobra „na płci niewieściej przypadały”
Szamowscy uzyskali w sądzie dekret który poprzez bliższość dziedzictwa uznał ich prawo do wykupna tych dóbr. W tym czasie Felicjan nabył także od sióstr Antoniego Lipowskiego - Anieli z Lipowskich Zaskowskiej i Tekli z Lipowskich Siemieńskiej ich prawa z porządku sukcesji po ich pradziadzie Janie Szamowskim tj. do 2/3 czesci całego majątku pozostałego według tranzakcji w grodzie Sandomierskim z 4 stycznia 1791 r.
Wszystkie te nabyte prawa słaby już na zdrowiu Felicjan podczas trwania procesu w 1793 roku przekazał synom: Ignacemu, Romualdowi ,Onufremu i Mateuszowi. Tym samy bracia mając już utorowaną drogę do odzyskania majątku po ich pradziadzie Janie wniesli na nowo proces do rejencji warszawskiej. W 1797 roku Antoni Lipowski widząc ze bracia Szamowscy poprzez dekret ziemski wydany w Łęczycy, otrzymali pierszeństwo do wykupna dziedzictwa wskutek pokrewieństwa, złożył manifest do akt łęczyckich – w którym prawo to niegdyś na Wiktora Stempowskiego przelane, ustapił ponownie Ignacemu. Dzięki temu Ignacy Szamowski odkupił całe prawo od rodzeństwa Lipowskich - a więc połowę sukcesji po Janie Szamowskim w linii prostej, spadające na niego i przelał na siebie
Mają takie prawa Ignacy pozwał ponownie Stempowskiego i zarządał wydania 2/3 z połowy wartości dóbr Szamowa. W wyniku procesu, Trybunał Warszawski w 1800 roku unieważnił i uchyli poczynione przez Wiktora Stempowskiego zakupy oraz zobowiązał Stępowskiego do zwortu wykupionego majątku od sukcesorów Piotra Szamowskiego, w zamian za zwrócenie jemu sum wykupnych.
Wówczas to w posiadaniu Stępowskich prócz części Szamowa (druga należała niezmiennie do Jankowskiego) oraz części Wargawy Młodej (druga należała do Antoniego Szołajskiego) były: Glinnik, Ziewaniczki i Krystyny. Nie posiadali Oraczewa, Gajewa i Luboradza na których to dobrach kolokowani (osadzeni) byli wierzyciele wedle dekretu patioritatis.
A ponieważ Stępowski odwołał się od tego wyroku – w końcu Senat w 1803 oddalił prawa Szamowskich i Stępowskich do majątku, przyznając to prawo tylko wierzycielom kolokowanym wedle dekretu potrioritatis z 1730 r. – co spowodowało utrzymanie w prawach do dóbr Wiktora Stępowskiego, ponieważ ponabywał cesję od nich. Szamowscy jednak nie dawali za wygraną
Po smierci Wiktora Stepowskiego w 1809 roku Szamowscy ponownie wnieśli proces żądając zapłacenia przysądzonego wydziału z posiadanych przez Stępowskich dóbr z procentem od początku wszczęcia procesu.
Ostatecznie Sąd powołując się na testmanet Wiktora Stepowskiego, w którym to Wiktor - „tytuł posiadania czesc wsi Szamowa także wsi Wargawy niemniej Glinnika Ziewaniczek dziedzicem i posiadaczem wyznał i tych szacunek jako to częsciów Szamowa złp 100 000, wsiów Glinnika Ziewaniczek 80 000 złp, czesci Wargawy Młodej 40 000 wartość ustanowił „ w 1810 r wydał wyroku, w którym zobowiązał do wydania 2/3 częsci wartości połowy dóbr nabytych przez Wiktora według wartości jaka istniała w czasie przejscia do posesji tychże dóbr po odtraceniu długów wykazanych na procesie potrioritatis z 1730 r. i min. kosztów melioracji.
W skutek dalszych odwołań się od wyroków skazujących przez Stępowskich, zapadł w 1825 r. ostateczny wyrok zasądzając sumę 73 333 złp która odpowiadała wartości 2/3 majątku wykupionego i posiadanego przez Stepowskich wraz z procentem od 1790 roku (co miało wynieść razem sume 201 666 złp) . W odpowiedzi broniący się Stępowscy po wyliczeniu i odtrąceniu wszystkich długów ciążących na dobrach wedle dekretu potrioritatis, które wynosiły 66 700 złp żądali zatwierdzenia nowej sumy – 7848 złp
Po 35 latach ciągłego procesu Trybunał Cywilny z tytułu posiadanych przez Stępowskich dóbr określił końcowo sumę do zapłacenia na rzecz Szamowskich na 51 098 złp z procentami od 1795 roku co w sumie dawało kwotę 81 757 złp. Kapitał powyższy liczyć się miał na dobrach Szamów lit. ”A”, Wargawa Młoda czyli Mała, Glinnik czyli Glinek.
Suma ta miała być wypłacona z kolei synom Felicjana: braciom Ignacemu z Witaszewic, Onufremu zamieszkały w Kaleniu w powiecie stanisławowskim oraz Mateuszowi z Rycerzewa. Poprzez śmierć Onufrego w 1824 - prawa do majątku otrzymał jego brat Mateusz, będący tym samym spadkobiercą 2/3 sum na Szamowie.
Z kolei po śmierci w 1829 r. Ignacego Szamowskiego prawo to odziedziczył jego syn Eugeniusz z Witaszewic, tym samym będąc po ojcu spadkobiercą 1/3 sumy na Szamowie.
Szamów lit. A własność Stępowskich
Kim byli Stępowscy? Urodzony w 1751 roku Wiktor Stempowski był synem Antoniego ze Stempowa Stępowskiego i Agaty z Kraśnickich. Agata była córką Marcina Kraśnickiego herbu Rawicz cześnika brzezińskiego, właściciela ok. 1740 r. pobliskiego Gledzianowa. Do brata Wiktora - Wojciecha, szambelana łęczyckiego należały pobliskie Węglewice.
Przed osiedleniem się w Szamowie Wiktor i Elżbieta do 1789 roku dzierżawią wieś Błonie koło Łęczycy. Do Szamowa wprowadzają się w 1790 roku, w momencie wykupu praw spadkowych od sukcesorów Szamowskich. Stępowski wystawia tu nowy dwór mieszkalny którego opis znajduje się w dalszej części.
Franciszek z żony Elżbiety Łobodzkiej posiadali potomstwo: Karola (ur. 1784), Franciszka (ur. 1790) oraz córki Juliannę zamężną w 1805 za Feliksa Górskiego dziedzica Miroszewic, Gąsiorowa i Gąsiorówka oraz Dorotę, (ur. 1789 w Błoniu) zameżną w 1811 r. za Franciszka Gajewskiego.
Po śmierci Wiktora W 1809 r, zgodnie z testamentem majątek został podzielony pomiedzy potomków. Franciszkowi w sukcesji po ojcu po osiagnięciu przez niego pełnoletności przypadł Szamów, Karolowi najstarszemu synowi Glinniki (Glinek) z przyległościami Ziewaniczki oraz Krystyny (notowane wtedy jako opuszczone). Dorocie po dojściu do pełnoletności miała przypaść Wargawa Młoda (Mała), natomiast najstarsza siostra Julianna (zmarła po 1810 r.) miała zapisane sumy posagowe.
W czasie trwania procesu Szamowem do momentu osiągniecia przez Franciszka pełnoletności, zarządzał jego stryj Leon. W 1824-27 był dzierżawiony przez Krasnodębskiego.W 1827 Szamów dzierżawi Krosnowski, właściciel Krzyżanówka koło Kutna, z kolei w 1830 jest w dzierżawie Franciszka Ostrowskiego
W 1824 oraz w 1825 roku na wniosek wierzycieli na gruncie wsi zebrała się komisja, która dokonała opisania wsi. W pierwszym przypadku stało się to na wniosek Pawła Łąckiego o zapłatę 3500 złp, w drugim przypadku stroną byli Szamowscy dopominajacy się wypłaty zasądzonych w 1825 roku zobowiązań. Dzięki dokonanej wizji posiadłości, możemy zapoznać się jak wyglądał wtedy majątek.
W ogólności
Zajeta wies Szamow oprócz czesci Jankowszczyzna która teraz pozostaje w posesji dzierżawnej Kacpra Będkowskiego, należy dziedzicznie z prawa spadku do Stępowskiego graniczy na wschód ze wsią Wargawa Starą Babskiego dziedzicznie należącą, na zachód z wsią Osedowicami do Grabskiego należną, na południ z Gajewem do Kołudzkiego należnej na północ z Wysoką Dużą do Daniszewskiego, gruntu ornego włók 25 miary chełmińskiej oprócz łąk, gaiku Sielec zwanego i pastewników, fabryk nie ma zadnych
Wizja z 1825 roku określa z kolei wielkość gaiku dębowego i osinowego na 25 włók miary chełmińskiej.
Opisanie zabudowań dworskich
Dwór w szachulcu gliną wyrzucony o 5 pokojach, kuchni z facjatą w stanie srednim, 2 kominach murowanych. Dach w czesci gontami, w czesci snopkami kryty, podwaliny zgnite z tyłu. Za dworem ku wsi znajduje się ogród włoski z 22 kwater składający się, drzewem owocowym osadzony z którgo oprócz własnej potrzeby dochodu stałego nie ma.
Browar do robienia piwa z kamieni i cegły murowany, gontem kryty w stanie średnim Narzedzia w nim nastepujece: Kocioł miedziany wmurowany około 40 garncy trzymajacy, kadź jedna, miarki jedna, beczek debowych 8
We wsi znajdował się wiatrak w dobrym stanie, który był trzymany w dzierżawie przez Wojciech Lubelskiego, który był również kowalem. Z wiatraka płacił dworowi 200 złp rocznie
Oprócz opisania innych zabudowań gospodarskich tj, obór, stajni, spichrzów i owczarni, wizja wymienia Folwark z 4 sklepami z kamieni na glinie murowany w stanie złym bezmieszkalny. Kamień obalony pod nim znajdują się 4 sklepy czyli piwnice sklepione dobre z zamknięciami. Obecnie służący dla owiec Kacpra Będkowskiego posesora częsci Jankowskiego. Folwark posiadał także dach kryty gontem. Czyżby była to pozostałość dawnego dworu o murowanej podstawie, notowanego w wizjach z XVII w?
Dziedziniec i gumno oraz ogród otoczone płotem kamiennym z przyciesi żerdzianych (przyciesie-podstawa) i z tarcic są ogrodzone
Opisanie zabudowań wiejskich
Zabudowa wiejska miała stanowić 10 chałup gospodarskich w których mieszkało 10 gospodarzy morgowych za pańszczyzną ciagłą po dni 3 sprzerzajem a 4 dzien reczną robotą, a w żniwa jeden dzień w tydzien więcej musieli robić. 4 chałupy zamieszkane były przez komorników.
W pierwszej mieszkał Ignacy Walczak, gospodarz i komornik Józef Pietrzak, w 2 mieszkał Józef Pawlak gospodarz, w 3 mieszkał Paweł Golczak i komornik Jan Gracz, w 4 mieszka Tomasz Lewandowski, gospodarz, w 5 chałupie Gościniec zwanej o 2 izbach mieszkał Marcin Ojczenasz i karczmarz Wojciech Korzewski. W 6 mieszkał Jan Kowalski i komornica Maikowa, w 7 Jan Kiepski, 8 to Kuźnia w której mieszka Wojciech Lubelski który jest także młynarzem, w 9 chałupie o 2 izbach mieszkali Wojciech Stolarczyk i Józef Walczak, w 10 Jakub Juzwiak owczarek w 11 gospodarz Antoni Stepczak (Stępka) oraz komornik Mayda, w 12 chałupie o 2 izbach Kazimierz Kowalczyk oraz szewc Wincenty Lipiński ,w 13 gospodarz i sołtys Grzegorz Olejniczak w 14 o 4 izbach mieszkają w niej: Jan Romanowicz, komornik, Jan Warcicki.
Gospodarze posiadali załogę dworską czyli po parze wołów, jednym wozie, jednym pługu z rzelazami, jednym redle z rzelazami, jednej siekierze, kosie do trawy i kosie do sieczki. Komornicy mieli wydzielone po 20 składów gruntu, i kopczyznę. W zamian za wydzielone role i kopiznę, odrabiali pańszczyznę ciągłą w każdym tygodniu po 3 dni, w żniwa jeden. W stosunku do zasiewów i uprawy stosowana była trójpolówka: tj pola ozimie, jare i ugór.
W 1826 roku Franciszek Stępowski stara się o pożyczkę w Towarzystwie Kredytowym Ziemskim na sumę 9 000 złp, która zostaje przyznana w 1830 r. Ponieważ do 1827 roku nie doszło do spłacenia zasądzonego długu na rzecz Szamowskich, w 1827 r na rządanie sukcesorów czyli Ignacego i Mateusza Szamowskich. miało miejsce zajęcie i zaaresztowanie dóbr Szamowa lit. A, Wargawy Małej, Glinika w części Ziewaniczki Krystyny. Przybyły na miejsce Komornik w asystencji 2 żandarmów dokonał opisania nieruchomości i folwarku. Odnotował w swoim raporcie o gwatłownie wycinanym i niszczonmym lasku przez dziedzica Stępowskiego. Stepowski nie dopuścił do zajęcia
Warto tu także przytoczyć opis wyglądu majątku:
Nieruchomość składa się z wsi folwarcznej Szamowa lit. A składają sie z jednego ciagłego kawałka ziemi około włók chełmińskich sztuk 30 (ok. 537 ha) , pola orne około włók 18, lasek z osiny, dębiny i brzeziny już po wezwaniu exekucyjnym przez dłużników do połowy w najpiększniejszych sztukach w pień wyciętych- około włóki chełmińskiej 1 morgów 15, łąki około włóki 1, zarośla pastewniki około włók 9, lasek olszowy i brzozowy mały około morgów chełmińskich 2, ogrody około mórg chełmińskich 15 , zabudowania podwórza, rowy, drogi cztery tamy i wodośniki około mórg chemińskich 28 . Taki grunt styka się i graniczy z Wargawą Starą, Wargawą Młodą , Gajewem, Oraczewem Osedowicami, Żelazną i Wysoką Nadmienia się iż pomiedzy polami ornymi jest około 2 włók ziemi do cześci Szamowa lit. B Jankowszczyzna zwanej
Lustracja wymienia także młynarza Lubeckiego płacącego 200 zł rocznie czynszu, 7 gospodarzy mających załogi dworskie: po parze wołów, woz i potrzebne narzędzia rolnicze, odrabiają rocznie w tydzień po trzy dni ciagłe i dzień jeden pieszy i nadto od św. Jakuba do św. Michala po dniu jednym pieszy. Majątek zamieszkuje także 8 zagrodników bez załogi, odbywają pańszczyzne po 3 dni piesze i jeden w tydzień w czasie od św. Jakuba do św. Michała. (czas 25 lipca - 11 listopada)
Kopczarzy (kopiarz- bezrolny otrzymujący za robociznę zboże w kopach) jest 2, odrabiają po 3 dni piesze w tydzień i dzień od św. Jakuba do św. Michala
Las należący do Szamowa (zwany Sielec) opisany jako w 2/3 zniszczony i wycięty.
Zapewne pozostałoscią po tym lesie jest okazałej wielkości dąb który rośnie do dziś dnia przy drodze z Szamowa do Witoni. Pamiątka tych czasów
Ponieważ cały czas nie doszło do zapłacenia zasądzonych sum na rzecz Szamowskich,
26 lipca 1830 r. odbyła się pierwsza licytacjia majątku. Szamów wyceniono na 6666 złp. + koszta subhastacji (postępowanie sądowe) na 4000 złp. Oprócz Szamowa licytowano także Wargawe Młodą oraz Glinnik i Ziewaniczki. Z powodu braku nabywcy wyznaczono następny termin licytacji na 21 czerwca 1831 r.
Ostatecznie do sprzedaży doszło w 1833 roku. Nabywcą okazł się Tomasz Rudnicki, notariusz z Warszawy mający jednak swoje korzenie w ziemi łęczyckiej. Prywatnie był mężem Felicjanny Szamowskiej – córki Mateusza.
Zaoferowana przez niego suma wynosiła 75 050 złp. Zgodnie z wyrokiem sądowym, suma miała być wypłacona w 2/3 Mateuszowi a w 1/3 Eugeniuszowi Szamowskim
Można powiedzieć że Szamowskim udało się odzyskać swoje gniazdo rodowe, chociaż tak naprawdę znalazło się w rękach ich zięcia Tomasza Rudnickiego.
Szamów lit. B Jankowskiego
Jak się miał los drugiej połówki Szamowa? A więc syn Wiktora, Franciszek Stępowski, podczas trwania procesu z Szamowskimi, jak się możem domyślić w celu scalenia 2 części Szamowa, 5 sierpnia 1822 dokonał zakupu od Jankowskich ich dziedzicznej część (oznaczonej lit. B). Zbywcą był Maciej Jankowski, jedyny syn i sukcesor po ojcu Mateuszu. Sprzedaż dokonała się poprzez pełnomocnika Antoniego Lesiewskiego (Leśniewskiego?) z Woli Raciborskiej (także prawnego opiekuna Macieja) za sume 13 000 złp. W dniu sprzedaży Stępowski do rąk własnych Jankowskiego wypłacił tylko sumę 700 zł. Pozostała zaległa suma - 13 300 złp wedle umowy miała być spłacona w ratach przez 4 lata do 1826 roku.
Jednak jak wynika z dokumentów, do spłaty nie doszło i Maciej Jankowski, wówczas podporucznik 4 pułku strzelców konnych Wojska Polskiego, w 1827 r. domagał się przed sądem od Stepowskiego wypłaty zaległych sum.
Ostatecznie w tym samym roku, Jankowski zeznał akt cesji na mocy którego ustąpił Tomaszowi Rudnickiemu, notariuszowi z Warszawy, pozostałą na Szamowie sumę 12 300 złp. Posiadając takie prawa, Rudnicki podjał postępowanie subhastacyjne ze Stępowskim (postępowanie egzekucyjne mające na celu sprzedaż dóbr dłużnika w drodze licytacji) co w ostateczności doprowadziło do wystawienia przez sąd majątku na publiczną sprzedaż.
W wyniku postępowania w 1827 r zostaje wykonana przez komornika inwentaryzacja i wizja dóbr, dzięki której możemy dowiedzieć się jak wówczas wyglądał majątek.
Z opisu wynika że czesć Szamowa oznaczona literą B miała 2 włóki chełmińskich i 15 mórg ziemi (około 45 ha), graniczyła z Szamowem literą A, Wargawa Starą, Wargawą Młodą, Gajewem, Oraczewem, Osędowicami, Żelazną i Wysoką. Włościan osiadłych (stałych) część ta nie posiadała, tylko 2 kopiarzy bez założnych (kopiaż - osoba bezrolna odrabiająca pewną liczbę dni za wyznaczone mu w kopach zboże bez inwentarza żywego) Do powinności należało odpracowywanie 3 dni pieszych w tydzień pańszczyzny a czwarty dzień w żniwa.
Zabudowania dworskie
Nie przedstawiały się imponujaco. „Wzrąb od domu zamieszkalnego w węgiel o 2 izbach, komorze i sieni i kuchni bez dachu spróchniały i zupełnie nie wart. Prócz tego zadnych innych zabudowań dworskich nie masz gdyż wszystkie budynki jakie się znajdowały zniszczone i rozebrane zostały tak że nawet śladu exzystancji ich nie masz”
W 1830 ukazało się ogłoszenie zawierające zbiór warunkow sprzedaż części „B” Szamowa.
https://witonia-historia.nsfera.pl/szamow.html?showall=1#sigProGalleria7477de4b1b
Nakładało min. obowiązek wypłaty sumy 12 300 w ciągu 20 dni wierzycielowi subhastacyjnego (w tym przypadku Rudnickiemu).
W wyniku licytacji nowym właścicielem i nabywcą dóbr okazał się nie kto inny tylko Tomasz Rudnicki, który był jedynym licytującym. Wylicytował za sumę 8800 złp.
Jednak suma 12 300 razem z kosztami cesji, postępowania subhastacyjnego, urosła do kwoty 16 666, co po odjęciu od kwoty 8800 dało końcowo sumę 7866 jaką Stępowski był dodatkowo dłużny Rudnickiemu. Pomimo to Rudnicki zapewnił że jeśli do 24 czerwca 1831 Stępowski wypłaci 15 000 złp - Szamów lit. B zostanie zwrócony pierwotnemu właścicielowi. Do zapłaty w tym terminie jednak nie doszło
Jak już pisałem w 1833 Rudnicki na licytacji zakupił pozostałą część majątku – Szamów lit. „A” , w 1834 r. nastapiło połaczenie części Szamowa A oraz B w całość opatrzoną jedną księgą wieczystą, której właścicielem stał się Tomasz Rudnicki.
Rudniccy herbu Lis
Tomasz Rudnicki z wykształcenia notariusz, mającym swoją kancelarię w Warszawie przy ulicy Freta. Wychował się jednak w okolicach Dmosina koło Brzezin (Kuźmy, Dmosin), natomiast jego brat Jan Kanty był przez pewien czas pisarzem Sądu Spornego w Łęczycy. Pomimo że kariera 33 letniego Tomasza związana była ze stolicą gdzie posiadał swoją kancelarię, los związał go na powrót z ziemią łęczycką. Stało się to za sprawą ślubu który odbył się 10.02.1823 roku w kościele Rdutowskim. Wybranką jego serca okazała się Felicjanna Karoliny Szamowska córka Mateusza Szamowskiego i Marianny Polewskiej właścicieli Rycerzewa. (Wiecej o Tomaszu tutaj…)
Na kolejnych licytacjach w 1830 oraz w 1833 r. nabywa 2 część Szamowa oraz także część Wargawy Młodej. Co skłoniło przyszłego notariusza do zakupu majątku, czy była to pewna lokata kapitału, którego notariuszowi na pewno nie brakowało. Czy stało się tak jednak za sprawą rekomendacji i namowy jego teścia Mateusza, który w ten sposób chciał aby majątek pozostał jakby nie patrzeć w rodzinie? Na pewno obycie prawnicze Rudnickiego po części ułatwiło tę batalię
W 1834 Rudnicki wypłaca całą wylicytowaną sumę w depozyt Szamowskim, tym samym staje się właścicielem majątku.
Podpis Rudnickego na mapie dóbr Szamowa i Młodej Wargawy, obok Morzkowskiego dziedzica Żelaznej (patrz galeria)..
Za czasów nowego właściciela dochodzi do wydzielenia się z Szamowa folwarku zwanego Rudniki. Jak się można domyślić nazwa pochodzi od nazwiska właścicieli - Rudnickich. Folwark, w następstwie parcelacji został wydzielona z majątku, co dało początek nowej osadzie.
Życie Rudnickich upływało pomiędzy Warszawą gdzie Tomasz prowadził swoją kancelarię a Szamowem. Ze związku z Felicjanną doczeali się 8-ro potomstwa: synów Ferdynanda, Władysława, Eugeniusza orac córki Stefania, Aniela, Olimpia, Natalia, Marianna.
Po śmierci Tomasza w 1856 roku, majątek na który składał się Szamów lit. AB, Wargawa Mała część A został wystawiony na sprzedaż w drodze działów. Nabywcą okazał się Ferdynand, najstarszy ze synów. Na publicznej licytacji w 1857 roku zaoferował kwote 25 510 rubli. Zgodnie z warunkami licytacji, tytuł własności majątku mógł być ustanowiony na jego osobę dopiero po spłacie swego rodzeństwa zgodnie z wolą i testamentem ojca. Zapisane w testamencie sumy to min: 1676 rubli dla Władysława, 4846 rubli dla Eugeniusza , 5246 rubli dla Stefani Vogt, 3772 rubli dla małżonków Ferdynanda i Klementyny, 4370 rubli dla Anieli
Ferdynand z pomocą żony Klementyny z Wyssogotów Zakrzewskich z Poddębic próbuje spłacić rodzeństwo. W tym celu zaciągał różnego rodzaju pożyczki u bliższej i dalszej rodziny. Mógł także liczyć na spadek swojej żony z tytułu wspołwłasności Poddębic. Pomimo tych starań Ferynand prawdopodomnie nie mógł poradzić sobie ze zobowiązaniami wobec rodzeństwa, i w 1859 roku podjał decyzję o sprzedaży majątku.
Tranzakcja miała miejsce 24 grudnia 1859 /5 stycznia 1860. Nabywcą Szamowa AB, wraz z folwarkiem Rudniki, Wargawą Młodą oraz przyległoscią Choiny był Julian Skwarski który nabył majątek za 31 500 rubli. W dniu zakupu zapłacił tylko 6595 rubli , resztę miała być zapłacone po odtraceniu długów hipotecznych oraz wypłaceniu sum pieniężnych rodzeństwu Fedrynanda. Do ostatercznego zakończenia postępowania spadkowego po Tomaszu doszło 21 czerwca 1860 r. Wtedy nastapiło też oficjane przepisanie własności na Juliana Skwarskiego
Skwarscy herbu Zaręba
Dziadkowie Juliana Skwarskiego pochodzili z Bielaw Skrzańskich parafi Trębki koło Gostynina. Tu w 1793 ślubuje dziadek Juliana - Adam Skwarski z Franciszką Garbowską z Leśniewic parafii Gostynin. Mają co najmniej troje dzieci:
- Ur. w 1801 r. Marianna, zamężna w 1845 w Warszawie za Franciszka Sądzyńskiego Archiwistę Sądu Poprawczego
- Ur. w 1794 r. Klemens, obrońca Prokuratury w Warszawie
- 1797 r. Ludwik Bartłomiej, ojciec Juliana, urzędnik państwowy w Warszawie skąd przenosi się do Łęczycy. Karierę zaczyna jako Sędzia Sądu Kryminalny Guberni Warszawskiej i Kaliskiej. Do 1827 r. był asesorem Sądu Policji Poprawczej obw. warszawskiego, od 1827 podsędkiem kryminalnym w Łeczycy, od 1829 Sedzia Sądu Pokoju. Od 1837 sędzią prezydującym w Sądzie Policji Poprawczej w Łęczycy, a w 1843 został mianowany sędzią Sądu Kryminalnego w Warszawie. Jest też właścicielem wsi Włostowice (gm. Piątek)
W 1827 r. w obwodzie Radomskim w parafii Jasionna (obecnie pow. Białobrzegi) Ludwik Bartłomiej bieże ślub z Konstancją Lachmańską córką dziedziców wsi Kozuchowizna w woj. sandomierskim obwodzie Radomskim (obcecnie Korzuchów). Dzieci to: Leopold Klemens oraz Klemens Julian, oraz sześć córek. Z linii męskiej:
- Leopold Klemens ur. W 1835 w Łęczycy , zmarł młodo wieku 30 lat w Włostowicach – wsi dziedzicznej, otrzymanej zapewne po ojcu.
- Klemens Julian ur. 1828 w Łęczycy.
Około 1850 ożenił się z 2 lata starszą Delfiną z Jabłońskich (ur. 1826 we Włocławku) córką Jana Jabłońskiego i Zuzanny Skotnickiej. Po ślubie Skwarscy mieszkali w Kaszewach Kościelnych, których Julian Skwarski był właścicielem. Na początku 1860 roku Julian kupił Szamów. Zapewne po przepisaniu aktu własności na swoją osobę, w połowie 1860 roku zdecydował się na sprzedaż Kaszew. W 1861 Kaszewy kupił Michał Sokolnicki z żoną Konstancją ze Świętosławskich.
W 1860 r. Julian potwierdza kontrakt zawarty z fabryka Cukry w Krośniewicach na dostawę surowca aż do jego wygaśnięcia w 1862 r (zawarty jeszcze przez Ferdynanda). W 1862 Skwarski przed notariuszem Kurzykowskim w Łęczycy potwierdza wieczystą dzierżawę gruntów kolonii Józefów w dobrach Szamów położonych, dla 4 wolnych właścicieli pańszczyźnianych:
- Antoniego Stępki osada osada nr.1 obejmująca gruntu 11 morgów 72 prętów w tym łąkę razem: 13 morg, 52 pręty
- Stanisławowa Kowalskiego osada nr. 2 obejmująca 15 mórg 50 prętów
- Ignacego Kozaneckiego, osada nr. 3 obejmująca 13 mórg, 50 prętów
- Stanisławowa Sobolewskiego, osada nr. 4 obejmująca 13 mórg 50 pretów,
pod warunkami że: każdy wieczysty posiadacz będzie opłacał właścicielowi corocznie z morgi po rubli 1 kopiejek 50 czyli z każdej osady po 19 rubli kop 75 w 2 półrocznych ratach 23 kwietnia i 11 listopada, z zakazem obiążania długami oraz wypasu bydła na dobrach do dziedzica nalezących. Tym samym Skwarski zrzekł się możliwości powrotu włościan do robocizny pańszczyźnianej
Posiadają jedyną córkę Józefę, urodzoną w 1860 roku w Szamowie. Julian Skwarski zmarł w 1877 roku.
Nie posiadam informacji o losach majątku pomiedzy rokiem 1877 a 1890.
Pawłowscy
Przed rokiem 1890 majatek Szamów popada w długi. „Gazeta Warszawska” z dnia 15 marca 1890 podaje warunki mającej odbyć się licytacji:
„ SZAMÓW A, B. z folwarkiem Rudniki i kolonią Józefów, jak również czterech osad Kolonialnych, ze wszystkiemi należnościami, w pow. Łęczyckim położone . Zaległości w chwili sprzedaży wynosić będą 2 279 rubli. 18. kopiejek. Licytacja ma odbyć się w kancelarii Notariusza Władysława Jawornickiego, dnia 4 (16) września 1890 r., i rozpocznie się od sumy rs. 45,990 kop. 59.
Ponowne ogłoszenie ukazuje się w 1893 roku w Gazecie Warszawskiej. Dyrekcja Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego w Kaliszu informuje ze ponizsze dobra zostają wystawione za zaległości na sprzedaż przymusową, która odbyć się ma w Kaliszu.
Majątek kupuje niejaki Kalikst Pawłowski doktor medycyny z Warszawy, . Do kupna musiało dojść ok.1897-98 roku. W 1898 roku nowy właściciel rozpoczyna parcelację wówczas 35 włókowego majątku (ok. 580 ha) (Litera A – 30, B – 2 włóki)
Z dokumentów majątku wiadomo że na kupno Szamowa AB, Kalikst Pawłowski zaciągnął kredyt w wysokości 68 525 rubli. Z czego 30 142 rubli należała do Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego.
Ta część majątku, zachowa sie potocznie jako Szamów-Pawłówka
Uwłaszczenie i parcelacja majątku
W celu odciągniecia chłopstwa od udziału w powstaniu styczniowym, car Aleksander II w 1864 roku w Królestwie Polskim wydaje tzw. Ukaz carski „O urządzeniu włościan w Królestwie Polskim”. Ustawa znosiła obowiązek pańszczyzny chłopa względem właściciela ziemskiego. Realizacja ukazu o urządzeniu włościan w Królestwie Polskim po 1864 r. spowodowała konieczność sporządzenia dokumentów uwłaszczeniowych w postaci tzw. tabel likwidacyjnych, Projekty tabel likwidacyjnych sporządzali właściciele dóbr lub ich pełnomocnicy. Tabele wraz z załącznikami w postaci planów i rejestrów pomiarowych, przedkładano komisjom włościańskim, do końcowego zatwierdzenia przez Centralną Komisję do Spraw Włościańskich.
Dla majątku Szamów odpowiednie pomiary wykonywane były w 1898 roku przez geometrę Konczakowskiego. Tabele likwidacyjne prawdopodobnie nie zachowały się do naszych czasów.
Do celów parcelacji i w celu umożliwienia kupna ziemi przez okolicznych włościan, w 1900 roku Szamów został podzielony przynajmniej na 3 częsci.
- część nazwanym Szamowem litera AB AI mająca powierzchnie 120 dziesięcin 425 sążni, co w przybliżeniu była równa ok. 132 ha
- część nazwanym Szamowem litera AB AII mająca powierzchnie 136 dziesiecin 890 sążni, co w przybliżeniu była równa ok. 149 ha
- część nazwanym Szamowem litera AB AIII mająca powierzchnie 138 dziesięcin 570 sążni, co w przybliżeniu była równa ok. 151 ha
Prócz tego z majątku został wyłączony dział o wielkości 31 dziesięcin 2010 sążni (ok.35 ha)
będący bezpośrednio w otoczeniu dworu. Była to osobista własność Kaliksta Pawłowskiego. Księga hipoteczna wykazuje także dział Szamów Józefów o wielkości 55 sążni (osada kolonialna)
Podział i wielkość poszczególnych cześci wynikał i zależał przede wszystkim od grup osób chętnych na kupno ziemi. Grupy te nazywane były wtedy Towarzystwami. Takim Towarzystwom na zakup ziemi Bank Kredytowy udzialał stosownej pożyczki.
I tak też było z wydzieloną częścią Szamowa AB AI, nazwaną Towarzystwem Olesickim 23 gospodarstw, które to towarzystwo utworzyło 23 włościan, chętnych do kupna ziemi od ówczesnego właściciela. Część Olesickaja miała powierzchnie 132 hektarów. W celu kupna przez Towarzystwo Olesickie została zaciągnięta pożyczka w wysokości 19 000 rubli w Włościańskim Banku Rolnym. Całkowita wartość tranzakcji kupna obligowała na 24 987 rubli.
Towarzystwo Olesickie graniczyć miało z z gruntami Towarzysta Gozdkowskiego i Rudnickiego. Nie znalazlem dokumentów które by jednoznacznie potwierdzały że pozostałe części Szamowa czyli AII oraz AIII były właśnie tymi towarzystwami. Faktem jest, że wieś Rudniki oraz Gozdków wydzieliły się z gruntów majątku Szamowa, a powstałe i powołane w tym czasie Towarzystwa dały początek nowym miejscowością
Nie posiadam informacji o rodzicach Kaliksta Pawłowskiego oraz co skłoniło go do kupna Szamowa. Być może była to okazja do zainwestowania i zarobienia na kupnie-sprzedaży.
Na podstawie zebranych informacji, postaram się trochę szerzej przedstawić osobę Kaliksta Pawłowskiego oraz jego rodziny. Myślę że na to zasługuje.
Kalikst Wincentynowicz Pawłowski – bo tak jest przedstawiany w urzędowych dokumentach hipoteki Szamowa, był synem Wincentego, na co wskazuje jego drugie imię odojcowskie (Otczestwo - ros. Отчество) tzn. imię pochodzące od imienia ojca używane formalnie przy zapisach.
Na podstawie inskrypcji na rodzinnym grobowcu na warszawskich Powązkach można ustalić że urodził się w 1834 roku. Był doktorem medycyny z Warszawy, pochodził zapewne ze stanu szlacheckiego
Nie posiadam informacji czy urodził się w Warszawie oraz gdzie studiował medycynę. Pierwsze informacje o Pawłowskim pochodzą z prasy z roku 1864. „Gazeta Narodowa” (Nr.4 1864) informuje z Moskwy o aresztowaniu przez żandarmerie moskiewską (studia medyczne na Uniwersytecie w Moskwie?) wówczas 29 letniego wolno-praktykującego lekarza Kaliksta Pawłowskiego. Za próbę rozpowszechniania wezwania „Ziemli i Woli” (ros. Земля и Воля, pol. Ziemia i Wolność, ogranizacja której celem było obalenie cara, w oparciu o bunt chłopów, oraz wprowadzenie socjalizmu). W czasie rewizji w jego mieszkaniu miał wstąpić do niego jeden z członków polskiego Towarzystwa Tajnego — Aleksander Zelwerowicz. W wyniku wyroku który zapadł Kalikst został zesłany na daleki wschód na lat 5 do ciężkich robót w zakładach przemysłowych, a po ustaniu kary miał zostać na Syberii na zawsze.
W maju 1864 r. na mocy postanowienia carskiego Pawłowski zostal zwolniony z katorgi i wyznaczono mu jako miejsce osiedlenia Irkuck.
W latach 1866-1869 pracuje w Irkucku jako młodszy felczer przy cywilnym szpitalu, w czerwcu 1873 r. został wyznaczony ordynatorem chirurgii w Szpitalu Kuzniecowskim
W Irkucku Kalikst poznaje swoją przyszłą żonę – Bronisławę Ciesielską.
Bronisława - córka Józefa Ciesielskiego i Wandy Tymienieckiej urodziła się w 1844 w miejscowości Krobanówek (pow.Zduńska Wola). Jej ojciec był dzierżawcą tej wsi. Matka Wanda była córką Wincentego i Praksedy Podczaskiej. Mieli co najmnie 4 córki:
Bronisława (ur. 1844), Romana Michalina (ur. 1843) Adela Antonina (ur. 1845), Konstancja Józefa (ur. 1847). Przed 1863 rokiem Józef przenosi się do Warszawy gdzie pracuje jako urzędnik pocztowy. W czasie Powtania Styczniowego pracując na poczcie Józef zajmował się ekspedycją nielegalnych przesyłek, które trafiały do jego prywatnego mieszkania. Areszowany 1.VI.1864 został skazany na 4 lata ciężkich robót w zakładach. Zesłany na począku do Usola później został przeniesiony do Irkucka. W 1872 do Irkucka do Józefa przyjezdza jego żona Wandą oraz jej dwie najstarsze córki: Romana oraz Bronisława. Bronisława tam poznaje swojego przyszłego męża. W tym samym roku we wrześniu 1872 roku 18 letnia Bronisława wstępuję w związek małżeński z 38-letnim Kalikstem Pawłowskim.
Tam prawdopodobnie przychodzi na świat jego pierwszy syn Bronisław Marian.
Kalikst wraz z żoną powraca do Warszawy w 1874 roku. Kurier Warszawski nr. 230 z 1875 donosi że: „ Doktor Kalikst Pawłowski po powrocie z Irkucka, zamieszkał przy ulicy Nowy Świat. Chorych przyjmuje pomiedzy 8-9 oraz 15-16. Specjalizuje się chorobami kobiet i dzieci”
Kalikst i Bronisława mieli co najmniej pięcioro potomstwa: Bronisław Marian (ur. prawdopodobnie w Irkucku) , Kalikst Bronisław, Jadwiga, Maria oraz Julia. Żona Bronisława Ciesielska umiera w 1885 roku w Warszawie w wieku 35 lat.
https://witonia-historia.nsfera.pl/szamow.html?showall=1#sigProGalleria92f219262a
Jak już wpomniałem, około 1898-99 roku Kalikst Pawłowski kupuje Szamów. Dokonuje podziału i rozparcelowuje majątek. W 1900 roku Kalikst dokonuje spłat długów zaciągniętych na zakup Szamowa. Oprócz Banków, spłaty należą się też min. rodzinie Seweryny Stanilewicz. ( 11 000 rubli, ) Konstancji i Marcelemu Wojciechowskim 9800 rubli (Konstancja była siostrą Bronisławy, żony Kaliksta) oraz Fabryce Konstancja z Kutna.
W 1901 roku swoją część z majątku Szamowa Kalikst sprzedaje pochodzącemy z gminy Strzelce Antoniemu Szewczyczakowi synowi Jacentego. 31 sążni 2010 dziesięcin (ok.35 ha) zostaje wycenione na 8 000 rubli.
Antoniemu Szewczyczakowi nie udaje się spłacić całości sumy należnej się Pawłowskiemu, w 1903 roku postanawia sprzedać nabyty nie tak dawno dział nowym właścicielom. Są nimi Piotr Jaworski syn Wincentego i jego żona Zofia z Fijałkowskich Jaworska.
Kalikst Pawłowski zmarł w 1907 roku. Zostaje pochowany w rodzinnym grobowcu na Powązkach obok swej zony Bronisławy.
https://witonia-historia.nsfera.pl/szamow.html?showall=1#sigProGalleria554971001e
Nowi łaściciele długo nie cieszą się gospodarstwem. W 1911 roku Jaworscy sprzedają swoją część Szamowa Stefanowi Kawieckiemu i jego żonie Wandzie z Byszewskich za sumę 11 000 rubli. Na zakup Szamowa Kawieccy zaciągają pożyczke w Towarzystwie Kredytowym Ziemskim, którą to spłacają dopiero w 1917 roku.
Kawieccy
Stefan Kawiecki był synem Antoniego i Florentyny Żelisławskiej. Antoni był właścicielem wsi Ogrodzona od 1868 roku.
Wanda Byszewska urodziła się w 1880 roku w Proboszczewicach w parafii Zgierz. Była córką Dionizego Byszewskiego właściciela Proboszczewic i Kazimiery Żelisławskiej.
W tym samym czasie Kawieccy zarządzają też majątkiem Wychny koło Krośniewic.
Kawieccy byli ostatnimi właścicielami majątku Szamów-Pawłówka przed II wojną światową. W następstwie gospodarstwo przejął ich syn Jan Kawiecki
Wieś i folwark
W 1827 r. według Tabeli Miast i Wsi Królestwa Polskiego wieś i folwark posiadały 17 domów, 201 mieszkańców
W 1872 roku dobra Szamów części A i B składały się z folwarku Szamów oraz parceli Rudniki. Na 900 mórg (co daje ok 500 ha) składało się min. 72 mórg lasu nieurządzonego. Zabudowa w tym czasie składała się z 19 budynków murowanych i 12 drewnianych.
Wieś posiadała wiatrak, który prawdopodobnie stał przy dukcie z Szamowa do Osędowic (co widać na mapach Gilli'ego i Perthesa z lat 1793-1834, oraz mapie dóbr Szamowa z 1843 r.). Niestety nie wiadomo kto w tym czasie był jego właścicielem.
Przyglądając sie na mapy Gilli'ego, Perthesa widać jeszcze pozostałość boru który rósł pomiędzy Szamowem, Wargawką a dzisiejszym Gozdkowem. Pozostałością po nim jest prawdopodobnie ok. 500 letni dąb rosnący przy obecnej drodze z Szamowa do Witoni. Las ten miał być niegdyś kupiony przez łęczyckiego żyda, a wspomniany dąb uchronić od ścięcia miała zawieszona kapliczka, która wisi tam do dziś dnia.
https://witonia-historia.nsfera.pl/szamow.html?showall=1#sigProGalleria3a1a69ebdd
Pod koniec XIX w. folwark Szamów posiadał 11 domów, 29 mieszkańców, wieś posiadała wraz z Wargawą 19 domów (Wargawa 6 domów) i 381 mieszkańców.
Murowany Dwór w Szamowie
Na przełomie XVI-XVII w istniał tu dwór murowany wzniesiony na kopcu otoczonym fosą, być może początki istnienia mogą sięgać czasów wczesnośredniowiecznych, jednak na wcześniejsze jego istnienie niestety nie ma dowodów. Do czasów powojennych istniała jeszcze szeroka fosa, otaczająca dookoła dwór, obecnie zasypana.
Co na temat dworu napisał w swojej pracy Leszek Kajzer: Studia nad świeckim budownictwem obronnym woj. łęczyckiego w XIII-XVII w
".... kłopotliwą sprawa jest właściwa interpretacja dworu w Szamowie. Opisy w księgach grodzkich Łęczyckich z lat 1749 oraz 1763 a także dane topograficzne (mapa dóbr Szamów z 1843 r. na której widoczna jest fosa i jej układ) nie pozostawia wątpliwości iż był to dwór wzniesiony na czworobocznym kopcu, otoczonym dość szeroką fosą (20-30m). Trudno powiedzieć czy był to dwór murowany czy drewniany z murowanym przyziemiem-piwnicami. Majątek Szamowskich i ich wysoka w XVIII w. pozycja pozwalają przypuszczać że opisywane relikty to pozostałość dworu murowanego lub o murowanej piwnicznej kondygnacji."
Wizja dóbr Szamowa w roku 1749 uczyniona
"Dnia 25 stycznia spisana (przez) Franciszka Pernowskiego woźnego, aktualnego przy szlachetnie urodzonych Antoniego Jankowskiego i Marcina Łajewskiego (Łagiewskiego) rzetelnie opisana i niżej wyrażona ... tych że ich mościom podpisana.
Dworu nie masz, tylko kopiec na którym kiedy dwór bywał, na którym kopcu dwa sklepy (sklepienie,piwnica,skarbiec) murowane, na których tylko kawałek poszycia. W jednym sklepie kominek wywiedziony i okno z kratą żelazna i drzwi drewniane z zawiasami, w drugim sklepie dziura na okno. Folwarku połowa to jest izba w słupy stawiana tylko okna dwa w drzewo oprawione drzewo spróchniałe i pognite, piec ulepiony z kamieni drzwi na zawiasach. Na ... tego folwarku browarek z belów prostych zły komin tylko na samych podporach stoi, do żadnej reperacji nie zdatny, za tymże browarkiem chlewik ze chrustu z poszyciem niezłym bez wierzchu z belów w słupy nieobrobionych na kształt obórki w którym piec z kamieni suszenie na górze. Stajnia o 2 przęsłach złób przy prawej stronie podłoga w tej stanie zła zgniła, za tą stajnią obórka z chrustu ogrodzona z poszyciem miejscami złym miejscami nowo poprawionym, stodoła o 2 klepiskach, jedno klepisko do P. Jankowskiego drugie ... słupy podwleczone zniszczone drugie dachy pognite całe tylko podporą popodpierane.
Druga stodoła gorsza z kretesem zła nie tylko dachy ale i kozły prawie wszystkie podparte. Także przy folwarku karmik(kurnik) zły reperacji potrzebuje.
Chałupy chłopskie
Pierwsza chałupa Sebastiana Wróbla ... prawie chłop pod niebem siedzi, druga karczma nazwana Izba tylko bez komory zła, drzewo spróchniałe, belki z obiełkami powyłaziły znacznej reparacji potrzebuje komin w tej że chałupie obala. Trzecia chałupa z belów bez komory postawiona niezła, u Dominika Kozła chałupa stara z belów postawiona z komora, piąta Wojciecha Szewczyka zła drzewo spróchniałe pogniłe reparacji potrzebuje, szósta Maćkawa kmiecia niezła, 7-ma Andrzeja Olejnika z komorą, stara zła z gruntu reparacji potrzebuje, 8-ma Jana kowala stara zła drzewo spróchniałe wielkiej reperacji potrzebuje, 9-ta Jakuba Stępki stara cała, tylko sień reperacji potrzebuje, 10-ta chałupa Płucienikowska pusta w której mieszkał P. Dzierżanowski z kretesem zła do reperacji się żadnej nie nadaje.
Zasiewki dworskie ozime, to jest żyta teraz zasianego zagonami 418, Jarzyny żadnej nie masz do siewu, co rzetelnie spisawszy wszystkimi swemi podpisujemy.
Antoni Jankowski, Marcin Łajewski (Gajewski?)
Drugi zaś opis notuje obecność nowego dworu (obok starego) zbudowanego w latach 1749-1763: ["] przed dworem zaś na kopcu sklepów dwa murowanych, niczym nie pokryte, do których drzwi jedne na zawiasach z wrzeciądzem i skoblami, za tym ze dworem sad jest chrustem ogrodzony"
Prawdopodobnie mogą być to pozostałości dworu murowanego (kasztelanii?) wzniesionego w XVI w. przez kasztelana Jana Szamowskiego.
Od siebie mogę dodać że ostatnia wzmianka o "murowanych sklepach" pochodzi z wizji majątku z 1825 roku
Folwark z 4 sklepami z kamieni na glinie murowany w stanie złym bezmieszkalny. Kamień obalony pod nim znajdują się 4 sklepy czyli piwnice sklepione dobre z zamknięciami.
---------------------------------------------------------
Bibliografia:
1. Księgi grodzkie łęczyckie, Castr. Lanc. Rel. 30, 52 .[AGAD]
2. Korytkowski Jan, "Arcybiskupi gnieźnieńscy T. 3"
3. Władysław Semkowicz, ?Wywody szlachectwa w Polsce XIV-XVII? 1913 r.
4. Tabela miast, wsi, osad Królestwa Polskiego z wyrażeniem ich położenia i ludności T.2 1827 r.
5. Leszek Kajzer "Studia nad świeckim budownictwem obronnym woj. łęczyckiego w XIII-XVII w."
6. "Regestr diecezjów" Franciszka Czaykowskiego, czyli właściciele ziemscy w Koronie w 1783 r.
7. Przewodnik po Guberni Kaliskiej z kolorowaną szczegółową mapą miast, osad, wsi. Warszawa: Stanisław Graeve, 1912
8. Dziennik Powszechny 1832 r., nr. 320
9. http://geneteka.genealodzy.pl/
10. http://www.lubelskieklimaty.pl/znani-i-nieznani/144-z/682-zaorscy.html - Siemień
11. Lesiak H., Szlakiem dworów regionu kutnowskiego, Kutno 2007, s. 244-246.
12. Dobra ziemskie Szamów AB. Księga wieczysta 107 sygnatura: 51/129/0/1641. AP Kutno
13. Zbiór dokumentów do księgi hipotecznej Dóbr Ziemskich Szamów nr KW 107; 51/129/0/1642; 1890-1930
14. Informacje uzyskane od Pani Weroniki Kiszenia; http://zeslaniec.pl/70/Kiszenia.pdf
15. AP Łęczyca: Ks. Hipoteczne dóbr Szamów: 466, Szamów B 585, Szamów lit. A Rep. 724 syg. 260, Szamów A i Wargawa 557