Mirosław Pisarkiewicz
Z dziejów rodziny Grabskich z Kuchar Strzegocińskich
Ród Grabskich związany jest z Ziemią Łęczycką od średniowiecza. W ciągu wieków, rozgałęziająca się rodzina, była w posiadaniu kilku majątków ziemskich w Łęczyckiem, by wreszcie w XIX wieku, przenieść się na teren zwany obecnie Ziemią Łowicką, gdzie w majątku Borów, przyszedł na świat znany polityk Władysław Grabski. W miejscowości Oszkowice pod Piątkiem, w obecnym pow. łowickim, na cmentarzu, znajduje się grobowiec z napisem: "Andrzej Pomian Grabski (1787 - 1881) i jego syn Feliks (1826 - 1897) właściciel Borowa, ojciec Władysława Grabskiego, ministra skarbu i premiera".
Grabscy, jak się wydaje, początkowo osiedli na północ od Łęczycy W wieku XV Zuzanna z Roztworowskich Sławoszewska, żona rycerza, który nazwisko przyjął od majątku Sławoszew pod Łęczycą, nadanego mu za męstwo przez króla Władysława Warneńczyka, po śmieci męża, przekazała majątek właśnie Grabskim. Być może Grabscy byli z nią spokrewnieni. Trudno ocenić, jak długo gospodarowali Grabscy w sławoszewskim majątku pod Łęczycą. Z czasem Sławoszew przeszedł w ręce Morzkowskich, następnie Grabowskich, Dobrzyckich i Mszczonowskich, a w końcu fabrykanckiej rodziny Schlosserów z Ozorkowa.
Grabscy natomiast pojawiają się pod koniec wieku XVIII w Kucharach koło Strzegocina ( wieś między Łęczycą a Kutnem). Owe Kuchary, zwane także Kucharami Strzegocińskimi, a nieformalnie przez miejscową ludność również Żydowskimi, są niewielką wsią w pow. kutnowskim. Do dzisiaj znajduje się tutaj przebudowany częściowo w ostatnich latach, i zamieszkały, dwór Grabskich, a jego mieszkańcy, państwo Jóźwiakowie ( mający także szlacheckie korzenie) i państwo Modrzejewscy, twierdzą, że Grabscy z Kuchar, to w prostej linii rodzina premiera Grabskiego, urodzonego w Borowie.
Najstarsze informacje o posiadaniu przez Grabskich Kuchar związane są z osobą Samuela Grabskiego h. Pomian (+1660) starosty brzesko-kujawskiego i podkomorzego inowrocławskiego, syna Jana (podkomorzego inowrocławskiego). Samuel w 1648 r. podpisał z bratem Aleksandrem elekcję Jana Kazimierza. W tym samym roku przeciw Samuelowi i jego dzieciom, posesorom części Kuchar, wystąpił Stanisław Biegański, pisarz grodzki wschowski, który nabył Kuchary od Anny Kucharskiej, córki Jana Kucharskiego.
Żoną Samuela Grabskiego była Helena z Bogusławic Sierakowska, herbu Ogończyk (+1641), córka Łukasza, kasztelana kruszwickiego i lędzkiego oraz Jadwigi Dunin-Modliszewskiej, starościanki łomżyńskiej. Łukasz Sierakowski, tesć Samuela, był trzykrotnie żonaty: (1 voto - Barbara Zalińska, kasztelanka gdańska, - voto Jadwiga, starościanka łomżyńska i 3 voto - starościanka radziejowska). Tylko z drugą żoną miał dzieci: córkę Reginę, żonę Jana Szymona Szczawińskiego, kasztelana brzesko-kujawskiego i starosty łęczyckiego ( z tego związku urodziła się córka Domicella Barbara Szczawińska (+1676), primo voto Konstantynowa Lubomirska, podczaszyna koronna, secundo voto Mikołajowa Grudzińska, starościna golubska), wspomnianą Helenę, żonę Samuela Grabskiego oraz Annę Norbertankę. Samuel, prawdopodobnie wraz z żoną wziął dobra w Łęczyckiem gdzie następnie licznie rozrodzili się jego potomkowie. Do tej pory ta linia Grabskich siedziała na Kujawach. Samuel miał z Sierakowską synów: Jana Jakuba, Aleksandra, Pawła, Franciszka Andrzeja oraz córki Teresę, Reginę i Helenę.
Paweł Grabski, syn Samuela był dziedzicem Strzegocina i Kuchar (ówczesny powiat i województwo łęczyckie). Kuchary po jego śmierci w 1691 r. podlegały licznym podziałom: w 1709 r. były ( w części?) w rękach Tomasza Łętowskiego, w 1723 r. właścicielem połowy był Andrzej Magnuski, a w 1725 r. Florian Biesiekierski. Paweł Grabski pozostawił dzieci: Krzysztofa Jakuba, Marcina , Jana, Tomasza Franciszka i Katarzynę.
Katarzyna wyszłą za Jana Zakrzewskiego i miała z nim córki: Ewę - primo voto Albertową Magnuską, secundo voto - Kazimierzową Gawrońską i Mariannę, żonę Konstantego Szczawińskiego.
Krzysztof Jakub (ur. ok. 1760 r.) był księdzem. W 1691 r. występował po śmierci ojca w imieniu swoim i swoich braci małoletnich Marcina, Jana, Tomasza i Franciszka. W 1701 r. był proboszczem w Bielawach, a w 1701 r. kanonikiem łęczyckim i poznańskim (?). W 1707 r. przelał prawa do dóbr Strzegocin i Kuchary na braci Marcina i Jana.
Marcin (ok. 1675-1734) był miecznikiem łęczyckim i dziedzicem Kuchar i Strzegocin. W 1707 r. bracia Krzysztof i Jan zrezygnowali z dóbr Strzegocin i Kuchary na jego rzecz. W 1720 r. jako dziedzic Kuchar (części?) kwitował się z Franciszkiem i Teofilą z Górskich Przeborowskimi. W 1723 r. był kwitowany przez swoją siostrę Katarzynę oraz jako dziedzic połowy Strzegocina przez Stokowskich. Dziedzicem drugiej połowy Strzegocina był w tym czasie Andrzej Magnuski.
Żoną Marcina była Katarzyna Gałczyńska, córka Mariana, dziedzica Węglewic i Marianny Kossowskiej. Akt zaręczynowy spisano 1 lutego 1702 r. w Węglewicach: Katarzyna otrzymała posag, który matka Marcina Grabskiego zapisała na Strzegocnie i Kucharach. Pozostawili potomstwo: Jana, Pawła, Annę, Jadwigę i Domicellę.
Anna wyszła z Walerego Stobickiego, Zaś Jadwiga zostałą zakonnicą w 1760 r. była subprzeoryszą Norbertanek w Łęczycy. Domicella poślubiła Magnuskiego z Młogoszyna.
Jan Grabski (ur. ok. 1702 - + po 1779) był miecznikiem inowłodzkim, czasami pomyłkowo wymieniany jest jako miecznik łęczycki i dziedzicem razem z bratem Pawłem, Kuchar i Strzegocina oraz po matce Węglewic. W 1734 r. razem z bratem Pawłem wykupił z rąk braci i sióstr stryjecznych, dzieci Jana Grabskiego i Felicjanny Suskiej część Strzegocina i Kuchar, a Paweł zrezygnował ze swojej części na rzecz Jana. W 1756 r. sprzedał swoją cześć Strzegocina Aleksandrowi na Górkach Górskiemu, pisarzowi grodzkiemu gostyńskiemu i Konstancji Brzezińskiej. W 1758 r. córka Jana - Apolonia, małżonka Jakuba Szołajskiego kwitowała go z 3 tys. zł. W 1760 r. był kwitowany przez siostrę rodzoną Jana - Jadwigę subprzeoryszę. Powiększył dobra Kuchary o cześć nazywaną Biesiekierszczyzna, nabytą od Franciszki i Józefa Wysockich, synów Stanisława, podsędka ziemskiego łęczyckiego. W 1768 r. zrezygnował z miecznikostwa na rzecz syna Walentego, a w 1771 na rzecz tegoż syna zrezygnował z dóbr Kuchary z przyległościami. Jego żoną była Marianna Umiastowska, córka Jana i Katarzyny Jaranowskiej. Pozostawili synów: Antoniego, Apolinarego, Walentego oraz córkę Apolonię. Apolonia wyszła za Jakuba Szołajskiego, syna Michała i Marianny Sokołowskiej, dziedzica części Ostatowa.
Apolinary Grabski (ur. ok . 1740 r.) W 1771 r. kwitując brata Walentego zrezygnował na jego rzecz z praw do dóbr Kuchary. Był żonaty z Teodorą Charkowską, córką Macieja stolnika winnickiego i Jadwigi Karśnickiej (która w tym czasie była żoną Ignacego Grabskiego, burgrabiego grodzkiego gostyńskiego).
Walenty Józef Grabski (ur. w roku 1743 w Strzegocinie) był miecznikiem inowłodzkim, miecznikiem łęczyckim i dziedzicem dóbr Kuchary, które przejął w 1771 . za życia ojca. Rok później spłacił brata, a w 1788 r. sprzedał Kuchary Felicjanowi Szamowskiemu, w celu nabycia większych dóbr Wały (także w powiecie kutnowskim), które kupił w 1787 r. od Marcina Leopolda Czaykowskiego, skarbnika gąbińskiego, pisarza grodzkiego łęczyckiego. W czasie sprzedaży Kuchar był posesorem Pokurczyc koło Łęczycy, które w 1794 r. przejął w zastaw od Antoniego Karśnickiego skarbnika łęczyckiego, syna Macieja i Józefy Plichty. Walenty Józef Grabski był żonaty z Apolonią Grzywińską, córka Antoniego podkomorzego i Petronelli Słubickiej. Mieli syna Ignacego Benedykta.
Ignacy Benedykt Jakub Grabski (ur. 21 czerwca 1777 r. w Kucharach zm. na tyfus 6 września 1852 r.) był dziedzicem Wałów i Kuchar . Legitymował się ze szlachectwa w Królestwie Polskim w 1837 r. jako dziedzic Wałów, przedstawiając dokumenty wywodzące go od pradziada Marcina, miecznika łęczyckiego.
Rodzina Grabskich z Borowa ( a więc premiera Władysława Grabskiego), była spokrewniona z Grabskimi z kuchar bardzo daleko, poprzez osobę wspólnego praprzodka, żyjącego w XVII w. Samuela Grabskiego, podkomorzego inowrocławskiego , gdyż pochodziła od jego najstarszego syna, Jana Jakuba. Nie mylili się zatem pp. Jóźwiakowie, ani pp. Modrzejewscy w sprawie koligacji premiera Grabskiego z Grabskimi z Kuchar.
Dwór w Kucharach po przebudowie przez państwa Jóźwiaków, w końcu XX, zatracił częściowo swoje charakterystyczne cechy. Wyburzono ganek i w połowie dworu zlikwidowano gzymsy. Druga część natomiast, należąca do pp. Modrzejewskich, nie została wyremontowana, posiada nadal cechy stylowe, ale za to popada w kompletną ruinę. W obu częściach zachowała się oryginalna stolarka drzwiowa i sklepione piwnice, a także układ wnętrz. Przestał istnieć jednak park, a z zabudowań folwarku ocalały tylko stajnie. Dlaczego jeden budynek ma dwóch właścicieli i jest w tak różnym stanie ? Odpowiedź w kolejach jego losu, które nakreślone są poniżej.