Wituńscy herbu Rola

Herb -  z języka czeskiego Erb, z niemieckiego Erbe - znak rozpoznawczo-bojowy jest oznaką przynależności do stanu szlacheckiego. Oznaka ta składa się z godła herbowego i klejnotu. Godło umieszczone jest na barwnej tarczy (tzw. polu), a klejnot na hełmie rycerskim. Herby rycerskie pojawiły się w X - XI wieku jako nagroda władcy dla rycerstwa w zamian za uczestnictwo w wyprawach wojennych. Oprócz herbu władca dawał rycerzom ziemię. W XV i XVI wieku, w związku ze zmianami w technice wojennej, znaczenie rycerstwa zmalało i pojawiła się nowa warstwa społeczna rycerzy feudałów, tworzących nowy stan szlachecki. Nazwa "szlachta" pochodzi od staroniemieckiego s l a h t a, termin szlachta łączy w sobie sens wysokiego pochodzenia z pojęciem waleczności. Do herbu było dodane zawołanie, które to hasło służyło do skrzyknięcia całej grupy rycerzy walczących na jednym polu, należących do jednego herbu. Piszący w XVI wieku (1589) Jan Długosz wymienił 139 rodów herbowych, a Bartosz Paprocki (ok. 1543-1614) autor Herbarza Polskiego 108 rodzin.

W XIII wieku rycerze otrzymują od książąt dobra ziemskie, z których żyją. Dobra te są własnością dziedziczną rycerza (dobra dziedziczne na prawie rycerskim) przez co zobowiązani są do służby wojskowej w czasie wojny, a w czasie pokoju zajmują się rolnictwem. Rycerstwo jest w Polsce stanem bardzo licznym, co oznacza, że poszczególne rody mają poczucie wspólnego pochodzenia, zamieszkują sąsiadujące za sobą ziemie, a w czasie wojny walczą pod wspólną chorągwią.

Ze stanu rycerskiego wywodzi się warstwa społeczna nazywana powszechnie szlachtą. Przynależność do szlachty łączyła się z obowiązkiem służby wojskowej.

Szlachta stanowiła zamknięty stan społeczny, który sprawował kontrolę nad własnymi losami, a także nad losami wszystkich pozostałych mieszkańców szlacheckiej Rzeczpospolitej. W roku 1569 majątki szlachty zajmowały 60 % całego obszaru Polski.

Wywodzącym sie ze stanu rycerskiego, później szlacheckiego był też  ród Wituńskich. Wituńscy pieczętowali się herbem Rola (Agricola, Kroje, Rolanin, Rolic, Rolicze).

{gallery }herby/epitafium{/gallery}

Poszukując opisu herbu rola w popularnych herbarzach, u Paprockiego czytamy:

"jest róża biała w środku tarczy, w koło niej trzy kroje albo lemiesze od pługa, tym kształtem ułożone w polu czerwonym jak widzisz pięć piór strusich".

Ten sam autor przypuszcza, że może być to odmiana herbu Kroje, który to przedstawia same kroje, bez róży, jest znacznie starszy od herbu Rola.

Proklamacją  czyli odezwą, zawołaniem roliczów był okrzyk: de Rolisse (Rolicze)

Podstawowe źródło o herbach,dzieło Jana Długosza "Insignia seu Clenodia iuctiti Regni Poloniae" tak opisuje herb Rola:

"Ród polski: mężowie prości, gustujący w umiarze."

Jak pisze Paprocki - w łęczyckiej ziemi herbu tego pełno. Dom Wituńskich w łęczyckiem województwie starodawny. Herbem Rola pieczętowali się także min. bliscy sąsiedzi Wituńskich jakimi byli Jarochowscy, Wargawscy.

{gallery }herby{/gallery}

Więcej o innych gniazdach rodowych herbu Rola w dawnym woj. łęczyckim: Rozsiedlenie rodowe szlachty łęczyckiej w XIV i XV w.

---------------------------------------------------------

Bibliografia

1. Bartosz Paprocki, "Herby Rycerstwa Polskiego" 1584 r.

2. Heraldyka polska wieków średnich, Piekoński Franciszek 1844-1906 r.

3. Internet - pl.wikipedia.org