contrast1.jpgcontrast2.jpg

Rys historyczny

Szczegóły
Nadrzędna kategoria: witonia

 

 

Rozsiedlenie rodowe szlachty łęczyckiej na przełomie XIV i XV wieku


Ród Rolów miał gniazda swe w Łęczyckim we wszystkich trzech powiatach. Największa ilość tych gniazd przypada na powiaty orłowski i łęczycki. W kierunku północnym od Łęczycy, w Gawronach, siedzieli Rolnicze: Bartosz, Pełka oraz Jan, stryj Pełki.
W okolicy Gawron w Pruskowicach dziedziczyli Stanisław i Mikołaj.Na p6łnocy, w Wargawie, spotykamy Przybisława. Z Parzęczewa nad rzeczką Gnidą pisał się wojski łęczycki Wojciech.Synami wojskiego byli Wojciech i Pełka, pierwszy z nich piastował godności ziemskie. Prócz Parzęczewa należały do nich wsie sąsiednie Łężki i Woźniki. Powyższe dobra rozszerzyli przez kupno obok leżących Śliwnik i Wytrzeszczek. Dalej, nad Nerem mieli Parzęczewscy Wilczkowice, a nad Bzurą pod Łęczycą - Ostrów.
Poza tym jeszcze należały do nich dobra na północ od Łęczycy: Kuchary nad Bzurą, Ględzanowo i Zieleniewo. Przypuszczalnie bratem wojskiego Wojciecha był chorąży mniejszy łęczycki Mikołaj z Parzęczewa; dziedziczył on także w powyższych Kucharach koło Piątku, nad Moszczenicą, gniazdem Rolów była wieś Piekary; dziedziczył w niej Jan, podkoniuszy łęczycki, późniejszy podłowczy.
Do Jana z Piekar należały również Witunia, Wieprzki (zaginione) i Kuchary. Drugą grupę osad zasiedlonych przez Roliczów znajdujemy w północnej części wojew6dztwa orłowskiego. Z Łąkoszyna pod Kutnem pisał się kasztelan łęczycki Jan, współdziedziczył tam z bratem swym Stefanem. Uzupełnieniem ich dóbr były wsie: Nowy Łąkoszyn, Nowa Wieś koło Łąkoszyna i Gnojno, a ku wschodowi, już w orłowskim powiecie, Bedlno, Sbiewiec, Kaszewy , Grądy, Piaski, Kamieniec, Plecka Dąbrowa, Ostrów, Pniewo, Małecka Wola, Śleszyn, Małcz i Pęcławice. Wreszcie mieli jeszcze panowie z Łąkoszyna włości koło Łęczycy, we wsi Siedlec i w Wągleczewie. W pobliskich Łąkoszynowi Kłoskach Roliczem był Wincenty, naganiony przez Gąska z Gąsiorowa. Gąsek, gdy sprawa oparła się o sąd grodzki, cofnął zarzut i oświadczył, że wie, iż Wincenty jest klejnotnikiem Roliczów. Sąsiadem Wincentego był jego współrodowiec Mikołaj z Dobni. W okolicy Żychlina znamy jeszcze dwa gniazda Roliczów, Tarnowo i Grądy. W Tarnowie siedział Marcin, a o sąsiednie Grądy procesował się z Mikołajem zwanym Kutą kasztelan łęczycki Jan. Z samego Żychlina pisał się chorąży większy łęczycki Klemens; znamy syna jego Jana.
Prócz Żychlina miał Klemens działy w okolicznych osadach, mianowicie w Dobrzelinie, Pleckiej Dąbrowie i Kurowie. Z dala od powyższych dóbr chorążego leżała wieś Sokołowo nad górną Bzurą. W powiecie brzezińskim w posiadaniu Roliczów były: Zgierz nad górną Bzurą, Swędowo nad Moszczenicą, Ziewanice oraz Boczki nad Mrogą, w których dziedziczył skarbnik łęczycki Zbrosław. Ostatnio Taylor w drodze drobiazgowych dociekań genealogicznych doszedł do wniosku, iż z końcem XIV w. protoplastą Roliczów- Rożyckich był Giedka ze Skoszew nad Moszczenicą, dziedziczący również w sąsiednich Giedczycach.

 

 

---------------------------------------------------------

Żródło: ROCZNIK ODDZIAŁU ŁÓDZKIEGO POLSKIEGO TOWARZYSTWA HISTORYCZNEGO ,rok 1939 TOM III, autor: Tadeusz Piotrowski


 


Szczegóły
Nadrzędna kategoria: witonia

 

 

Szczegóły
Nadrzędna kategoria: witonia

 

 

Dwór w Witoni

 

 

 

Prawdopodobnie Wituńskim należy przypisać początki dworu znajdującego się niegdyś na kopcu przy trakcie z Kutna do Łęczycy.

Zniszczenie obiektu i nieliczne zachowane materiały pozwalają na próbę datowania dworu.

 

Z inwentarzy w księgach grodzkich i ziemskich m. Łęczycy z XVII-XVIII w. możemy natrafić na szczątkowe informacje dotyczące dworu (drewnianego) w Witoni. Przytoczę dwa znane mi opisy z lat 1682 r. i 1757 r.:

 

Oblata Tradition bonorum Witonia, czyli inwentarz z 1682 r. notuje:

" Naprzód wchodzę do Dwora gdzie snopkami poszyty wszystek dwór, drzwi proste na 2 zawiasach żelaznych, poza tym izba w której drzwi proste na zawiasach żelaznych, po tym izba stołowo gdzie drzwi są na zawiasach żelaznych, piec polewany zielony zły, z izby komnata gdzie okien nie masz, z izby komnata gdzie drzwi stolarskiej roboty, obicie płucienne malowane, z tej komnaty pokoik drzwi stolarskiej roboty gdzie okna dwa, piec zielony polewany i szafa. Z pokoika sionka drzwi proste na zawiasach żelaznych . Z tej stołowej izby druga obok  komnata,gdzie drzwi są na zawiasach żelaznych, w tejże wielkiej izbie szafa wielka prosta, po tym z sieni wielkiej Spiżarnia, drzwi do niej proste na zawiasach żelaznych z zamkiem, z tejże sieni wielkiej kuchnia do której drzwi proste na zawiasach żelaznych bez garnców, po tym z tejże sieni wielkiej na przeciwko izba do której drzwi proste na zawiasach żelaznych, okien dwa, piec prosty nie polewany, z tejże izby komora drzwi do niej proste na zawiasach żelaznych.

Na podwórzu lamus snopkami poszyty, do którego drzwi całe żelazne kłódką zamknięte, pod którym lamusem sklepy dwa (sklep-sklepienie,piwnica,skarbiec), do którego jednego drzwi proste na zawiasach, drugie drzwi na zawiasach żelaznych, wedle tego lamusa pszczelnik chrustem ogrodzony w którym jest dwanaście ulów w jednych tylko pszczoły, w tym że podwórzu dwór pusty, który z gruntu naprawy potrzebuje, do którego wchodząc drzwi proste na zawiasach żelaznych, izba do których drzwi proste na zawiasach żelaznych, piec zły polewany, okien nie masz, z tej izby komora z tej komory drugie drzwi do drugiej komory,z tej komory drzwi na sień proste na zawiasach, z tejże sieni druga izba do której drzwi proste na zawiasach żelaznych. Stajenka do której drzwi na zawiasach, wedle tejze stajenki chlewy dwa snopkami poszyte.

Następuje opis wymienia wozownie, gorzelnie, spichlerz, stodoła o 3 bojewiskach (klepiskach) do której wrota proste, u dwojga wrót kuny żelazne. mielcuch (dawniej, przeznaczony do produkcji piwa) w którym kocieł ze wszystkimi statkami do robienia piwa, studnia na podwórzu z wiadrem z żelazem okowanym. Dobytki dworskie: krów 7 pożytkowych, bydła różnego 20,cieląt 7, koni czworo Pańskich [...] Owczarz zeznał przy Msci. Panu Grabskiemu, na dworze pługów 3 z żelazami należącemi

Następnie dokument wymienia Poddaństwo tejże wsi Witonia, czyli kmieci i zagrodników z ich dobytkiem:

"Robocizna kmieci mianowanych w każdy dzień w tydzień po dwojgu robią powinni oprócz Poniedziałku. Zagrodnicy Grzegorz Pokłosa ma krowę pańską, Marcin Dziadek ma krowe pańską, Stanisław Kułak ma krowę pańską, Wojciech Kupidura, Karczmarz Marcin krowę pańską powinien 2 dni robić w tydzień powinien u Pana szynkować, Paweł kowal nie ma bydła, poddany Szymon bez posłuszeństwa powinien co i kowal[...]. Rzemieślnicy nic Pańskiego nie mają, gdy robia na Pańskim jadać na dworze powinni, Jakub Stolarczyk robi 2 dni w tydzień nic Pańskiego nie ma. Czc. poddani podatkami Rzeczpospolitej nie (zapłaczeli) dziesięciny. Ci poddani tak kmiecie, tak zagrodnicy i rzemieślnicy nie dają ale i groszem jako sam Mość Pan Jan Grabski powiedział, że kmieciom (wszyszkino) jarzynę trzeba siać i do przednówku ich żywić, do których dóbr wsi Witonia wiatrak za dworem ze wszystkim porządkiem na wymiarze in parta poprawy potrzebuje

Na końcu dokument wymienia osoby nobilis Franciscus Łącki et Helena Madalińska, gnosi Pauli Grabski później padają nazwiska: Szamowski, Żegocki, Borkowski.

Jan Jakub Grabski herbu Pomian, syn Samuela z Grabi Grabskiego i Heleny z Bogusławic Sierakowskiej, był w tym czasie właścicielem Witoni. Następnie po Janie Witonię dziedziczył jego syna Andrzej i żona Domicella z Walewskich.

Występujący na końcu obaltowanego inwentarza (świadkowie) to: Paweł , brat Jana i jego żona Helena z Niedzielska Madalińska.Franciszek Łąckiego, jego córka Marianna była żoną Tomasz Grabskiego, syna Franciszka, brata rodzonego wspomnianych Jana i Pawła. Żęgocki był mężem Teresy Grabskiej, siostry braci rodzonych Jana i Pawła.

 

Podobna relacja pochodzi z 1757 r.

" [ ] ściany popróchniałe... w pierwszej izbie okien 4 szyby powybijane, piec biały stary, w drugiej izbie okien i pieca nie masz, komora zrujnowana, ściany popróchniałe, skarbiec murowany dobry, w nim okien dwa, z żelaznymi okiennicami, pod tym skarbcem sklepów dwa murowanych [...] browar stary, piwa beczek 14, garcy 24[...]stodoła o czterech sklepieniach, czwarte zrujnowane reperacji potrzebuje, spichlerz nowy, drugi stary zły ściany wypadają i dalej przedtem dwór drewniany, zniszczony, potem folwark [bywał]. Na końcu dokumentu wymienione jest  nazwisko Orsettich, ówczesnych właścicieli wsi.  Był nim Władysław Orsetti, występujący z tytułem łowczego podlaskiego oraz jego pierwsza żona  Salomea z Głembockich Orsetti, córka Andrzeja Głembockiego, wojewody rawskiego i Anny Niewierowskiej.

 

Z przytoczonych można hipotetycznie przyjmować że murowany skarbiec-lamus to pozostałość interesującego nas dworu na kopcu (może murowanego?).Czym w rzeczywistości był lamus-skarbiec?

Lamus (niem. Lehmhaus),zwany częściej skarbcem służyły do przechowywania starych zbroi, ksiąg, uprzęży, skrzyń, miedzi, cyny, ołowiu. Wznoszono je zwykle obok drewnianych z reguły dworów i ten obiegowy sąd potwierdzają dane z interesującego nas terenu.

 

 

 

---------------------------------------------------------

Bibliografia:

 

1. Księgi grodzkie łęczyckie, Castr. Lanc. Rel. 146 (f.23-28), 41 (f.678-680). [AGAD]

2. Aleksander Połujański "Opisanie Lasów Królestwa Polskiego" T. 1 Warszawa 1854

3. Polski Słownik Biograficzny T. 8 (Grabscy)

4. Polski Słownik Biograficzny T. 24 (Orsetty)

5. Leszek Kajzer  "Studia nad świeckim budownictwem obronnym woj. łęczyckiego w XIII-XVII w."

 

Szczegóły
Nadrzędna kategoria: witonia

 

 

Grodzisko stożkowe w Witoni

 

 

 

Grodzisko stożkowe - nazwę tą używa się na określenie widocznych na terenie kopców, nasypów ziemnych ulokowanych w pobliżu cieków wodnych lub zabagnionych dolinach rzecznych zawierających w sobie relikty budowli mieszkalno-obronnych. W starszej literaturze przypuszczano iż tzw. "grodzisko stożkowate" to pozostałość grodzisk typu wczesnośredniowiecznego, stopniowo archeologowie podkreślają możliwości znacznie późniejszego datowania. Ich lokalizacja często znajdowała się w bezpośrednim sąsiedztwie budowli dworskich.

 

Śladem początków Witoni mogło być właśnie trójkątne średniowieczne grodzisko stożkowe istniejące jeszcze do początku XX w. jak podaje min. Słownik Geograficzny - pozostałość dworu na kopcu. Zniszczenie kopca uniemożliwia hipotetyczne określenie datowania, lecz patrząc na podstawie informacji zebranych przez J. Kamieńską możemy datować na późne średniowiecze. Tak oto J. Kamieńska w swojej pracy "Grody wczesnośredniowieczne ziem Polski środkowej na tle osadnictwa" opisuje grodzisko:

"Przed rokiem 1934 obok małego stawku, w pobliżu nieistniejącej już karczmy przy trakcie z Kutna do Łęczycy, znajdowało się trójkątne grodzisko stożkowe. Do grodziska prowadziły groble sypane. Ziemia z grodziska użyto do zasypania stawku. Badania powierzchniowe przeprowadził w 1934 r. Fitzke, w roku następnym Wł. Kasiński. Obaj zebrali już tylko wieści potwierdzające istnienie grodziska. Ponowne badanie w 1947 r. przyniosły ułamki naczyń późnośredniowiecznych obtaczanych na kole nożnym.

W kartotece J. Kostrzewskiego znajduje się notatka o znalezionych koło kościoła szczątkach wiader z okuciami i obręczami. Według opowiadań miejscowej ludności podobno przy szlamowaniu stawu natrafiono na ślady pomostów,  pali itp."

 

 

 

 

---------------------------------------------------------

Bibliografia

1. J. Kamieńska, "Grody wczesnośredniowieczne ziem Polski środkowej na tle osadnictwa"

Szczegóły
Nadrzędna kategoria: witonia

 

Osadnictwo na terenie gminy

 

 

Odkryte na terenie gminy ślady osadnictwa wskazują na jej dawne zasiedlenie. Na interesującym nas obszarze najstarsze ślady osadnictwa są datowane na późny paleolit lub mezolit i pochodzą z Nędzerzewa i Romartowa. W Romartowie podczas prac na osadzie z innego czasu natrafiono na fragmenty ceramiki datowane na 3200-3000 lat p.n.e. pochodzącej z okresu kultury pucharów lejkowatych, społeczności która w tym czasie zaczęła zasiedlać okolice Łęczycy. Z okresu halsztackiego (700/650-400 p.n.e.) min. pochodzi odkryte stanowisko (cmentarzysko) w Witoni.

Jednakże najbogatsze ślady osadnictwa są związane z datowaną na późny okres lateński i okres wpływów rzymskich kulturą przeworską. Z Gledzianówka pochodzi cmentarzysko z okresu kultury pomorskiej, oraz odkryte w grobie książęcym groty oszczepów i włóczni z okresu kultury przeworskiej.

Rozwojowi osadnictwa na tych terenach sprzyjało występowanie dobrych ziem i darniowych rud żelaza używanych wówczas do produkcji tego ważnego surowca.

Trwające od ponad 2 tys. lat intensywne osadnictwo na obszarze gminy stosunkowo wcześnie spowodowało znaczne wylesienie tych ziem. Warunki środowiska przyrodniczego sprzyjały osadnictwu ludzkiemu. Było ono jednak ograniczone przede wszystkim do krawędzi form dolinnych, sprzyjających odwodnieniu gleb.

Wyróżniające się bogactwo tych ziem związane było nie tylko z bardzo dużą intensywnością osadnictwa, ale także ze znaczącą rolą polityczną ich mieszkańców (przykład: Gledzianówek, kurhan książęcy), a być może z przebiegiem lokalnych i międzynarodowych szlaków handlowych, zwłaszcza szlaku bursztynowego.

Wiele wsi ma swe początki jeszcze we wczesnym średniowieczu, a niektóre zapewne jeszcze przed ukształtowaniem się państwowości polskiej. Prof. S.M.Zajączkowski w swej pracy "Studia z dziejów osadnictwa" T.4  przedstawia mapkę miejscowości powiatu łęczyckiego z ich datowania  (poniżej).

 

View the embedded image gallery online at:
https://witonia-historia.nsfera.pl/40-witonia/rys-historyczny.html#sigProGalleria1d899afe2a

  1. Herb
  2. Rys historyczny
Joomla templates by a4joomla