Dzieje Wargawy Starej oraz Wargawy Małej
Wieś, własność szlachecka najwcześniej wzmiankowana w XIV wieku w Księgach Sądowych miasta Łęczycy, wymieniana wtedy jako Wargaua, Wargavi, Vargaua. Nazwa prawdopodobnie pochodzi od pierwszych właścicieli wsi - Wargawskich herbu Rola. Pierwsza wzmianka o wsi z roku 1388 opisuje niejakiego Przybysława z Wargawy (Przibislai de Wargawa) który staje w sądzie przeciwko Piotrowi z Woli Oporowskiej, powołując jako świadków min. Pawła z Osędowic (Paulus de Otosandowicze), Rafała z Kencerzyna (Raphael de Kanczerzino miejscowość już nie istniejąca, w pobliżu Daszyny) oraz Kelianus de Upale. (K.S. T 1,751) Dalsze zapiski w księgach sądowych do roku 1419, wymieniają też inne osoby podające się z Wargawy: min. Mikołaja, Przybigniewa (Przibigneus), Przybysława, Pachne, Seczka, Jana, Jarosława, Stanisława. W 1397 r. wymieniany jest Vilczko dziedzic Wargawy (Vilczko heres de Wargaua).
Około 1397 r. Wojciech z pobliskiego Szamowa kupił działy w Wargawie za 40 grzywien groszy praskich. Pisał się następnie z Wargawy, uczestnicząc w 1405 r. w sprawach granicznych dotyczących tej wsi. Identyfikować go można z Wojciechem Budkiem z Wargawy, po którym w 1415 r. występowała wdowa Grzymka wraz z dziećmi. (ZŁ. 4 k.464)
Niewątpliwie na na uwagę zasługuje zapiska w księgach sądowych z 1398 roku.
W Łęczycy stawiają sie: Przybigniew z jednej strony, Aleksander z drugiej oraz Jan, Jakusz i Stanisław z trzeciej którzy zeznali wobec Jana, starosty łęczyckiego i oleśnickiego, że podzielili między siebie dziedzictwo in villa Wargawa, na trzy części. [KS.II.5719]. Od tej pory można mówić o powstaniu 3 odrębnych punktów osadniczych noszących jednak wspólne główne miano. Może być to początek powstania :Wargawy Młodej, Wargawy Starej, oraz nie istniejacej obecnie administracyjnie Wargawy zwanej Budki
Nota, quod venientes nobiles de Wargawa: Pribigneus de una parte, Alexander ex altera parte, Johannes, Jacussius et Stanislaus filiastri premissorum de tercia parte, ordinaverunt inter se coram dno Johanne Oleszniciensi et capitaneo Lanciciensis benivole, quod debent dividere hereditatem in villa Wargawa ad tres partes[...]?
Prawdopodobnie ten że sam Przybigniew w 1417 r. świadczy przy odwołaniu nagany szlachectwa Piotra z Goszczynna:
W 1432 r. Przybysław z Wargawy clenodia: Rolany (godła herbowego Rola) wraz z Stefanem z Łąkoszyna, świadczy w Łęczycy, przy oczyszczeniu szlachectwa Mikołaja z Dobna Występują też dziedzice Kaszew oraz miejscowości Wały k.Kutna
12 maja 1487 r. Kazimierz Jagiellończyk wydał zezwolenie Janowi Szamowskiemu z Szamowa, ówczesnemu kasztelanowi konarskiemu, prawdopodobnie ówczesnemu właścicielowi na przeniesienie Wargawy na tzw. prawo niemieckie:
"Joanni Schamowsky, castellano Conariensi, datum est ius theutonicum super villas ipsius Schamowo et Wargawa, in terra et districtu Lanciciensi sitas."
Ponieważ na początku XVI w. znamy 3 osady (leżące w bliskim sąsiedztwie) o tej nazwie , nie wiemy która o którą z nich chodzi. O wspomnianej lokacji tak oto pisze S.M. Zajaczkowski w swej pracy dt. lokacji osad wiejskich na prawie niemieckim na obszarze powiatu łęczyckiego:
"J. Łaski w lustracji dóbr kościelnych (Liber Beneficiorum), na terenie parafii Witonia wymienił Wargawę Budek, oraz Wargawę podwójną - duplex. Jedną z tych ostatnich opatrzył dodatkowym mianem stara (antiqua), Nyrskj. W wykazach poborowych z 1576 r. wymieniono tylko 2 osady leżące na terenie parafii witońskiej o nazwie Wargawa, przy czym jedną była Wargawa Dutky albo Budek, drugą zaś Wargawa Stara. Wargawa Stara zwana tez Wielką wzmiankowana w źródłach z końca XV w. W 1492 r. źródła wymieniły Marcina z Wargawy zwanego Budek (Ziemskie Łęczyckie, 15). Od jego przydomka posiadana przezeń wieś wzięła swoje drugie miano. Po wspomnianym wyżej podziale wsi na 3 części, nasuwa się pytanie do której Wargawy miało odnosić się wspomniane wyżej zezwolenie monarsze. Wzmiankowana zapiska z 1492 r. wymieniająca Marcina Budka pozwala przyjąć, iż w jego rękach znajdowała się Wargawa Budek. Ten Marcin pełnił wówczas funkcję współarbitra w sprawie toczonej pomiędzy znanym kasztelanem konarskim Janem z Szamowa, który był wtedy burgrabią łęczyckim, i jego żoną Elżbieta, a inną panią noszącą to samo imię. Ta druga z kolei Elżbieta była małżonką Stanisława Nirskiego, który pisał się z Wargawy Wielkiej; był on więc jej właścicielem lub współwłaścicielem. Może więc Jan Szamowski dzierżył Wargawę zwaną przez J. Łaskiego "Nirskj". Co prawda nazwisko Stanisława Nirski, każe przypuszczać iż to on wywodził się ze wspomnianej ostatnio wsi. Sprawa jest więc ciężka do rozstrzygnięcia. Jednak omawiane punkt osadniczy będący własnością kasztelana konarskiego nie doczekały się formalnej lokacji na prawie niemieckim. Dane z XVI w. nie przekazały bowiem wiadomości, iż w jakiejkolwiek z istniejących wówczas Wargaw funkcjonował sołtys lub znajdowały się pola należące do uposażenia sołectwa."
Następnym dokumentem w którym jest wymieniana Wargawa, są lustracje dóbr archidiecezji gnieźnieńskiej z lat 1511-1523 (Liber Beneficiorum, Łaskiego) , które wymieniają Wargowo Budkhy, Varga Antiqua (Stara), Wargowo Duplex (Podwójna) jako wsie należące do parafii Witonia. Dwie pierwsze dawały dziesięcinę z łanów folwarcznych i kmiecych plebanowi w Witoni, ostatnia dawała tylko z folwarku, zaś kmiecie oddawali diecezji łęczyckiej.
Według regestr poborowych z 1576 r. Wargawa Stara (Antiqua) własność Bartłomieja Szamowskiego posiada 9 łanów, karczme, 1 łan pusty (desertatus), 8 osadników lub kmieci.
Wargawa Dutky, w części własność Mateusza Jarochowskiego posiadającego 2 łany, 2 zagrodników, karczmę, 2 rzemieślników, 2 osadników. W drugiej części należy do Jana Szamowskiego, kasztelana brzezińskiego posiadającego 7 łanów, karczmę.
Wargawa Budki (Wargava Budek) jest w posiadaniu Jadwigi Wargawskiej, która płaci z 1 łanu, 1 zagrodnika.